Coğrafiya və təbii resurslar

İŞĞALDAN AZAD OLUNMUŞ QARABAĞIN EKOSİSTEMLƏRİ VƏ COĞRAFİ ADLARININ TƏHLİLİ

Ş.K.Əzizov

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

X ü l a s ə

Məqalə işğaldan azad olunmuş Qarabağın ekosistemlərinin və toponim­lə­rinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur. Azərbaycan xalqı əldə olunmuş  zəfərlə Qarabağ bölgəsində öz tarixi hüquqlarını, ədaləti və beynəlxalq qanunları bərpa etdi.  XVIII əsrin əvvəlindən  başlayaraq azərbaycan türklərinə qarşı yönəlmiş millətçilik siyasətinin təşkilatçıları ermənilərdən istifadə edərək həm gizli, həm açıq formalarda təcavüzkar siyasəti həyata keçirmişdilər.

İşğal olunmuş ərazilərdə erməni qəsbkarları ətraf mühitə, bioloji və landşaft müxtəlifliyinə vurduqları yaralar o dərəcədə şiddətli və dərindir ki, onların sağalması hələ uzun illər davam edəcəkdir. Ermənilər işğal olunmuş ərazilərdə ekoloji terror (ekosid) apararaq qoruqları, yasaqlıqları, fauna və floranı talan ediblər, endemik, relikt və nəsli kəsilməkdə olan növləri məhv etməyə çalışıblar.

İşğal dövründə Qarabağ və ətraf rayonlarda azərbaycan-türk mənşəli tari­xi-coğrafi adlar (toponimlər) üçün təhlükəli risklər yaranmışdır. XX əsrin 30-cu illərindən başlayaraq erməni millətçiləri tarixi Azərbaycan torpaqlarında (Qərbi Azərbaycan, Qarabağ və s.) türk-azərbaycan coğrafi adları kütləvi şə­kildə dəyişdirməyə başladılar və nəticədə 15 mindən çox türk etimologiyasına aid coğrafi adlar (makro, mezo və mikrotoponimlər)  toponimik  soyqırıma  mə­ruz  qaldılar.

Açar sözlər: təcavüzkar siyasət, deportasiya, soyqırım, etnik təmizləmə, ekoloji terror (ekosid), kartoqrafik-toponimiya təcavüzü, coğrafi adların erməniləşdirilməsi

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Ermənilərin Şimali Azərbaycan tor­paqla­rına köçürülməsi (Azərbaycan Dövlət Tarix Ar­xi­vinin sənədləri). Bakı,  2012.  Sənəd №4, 7, 8, 18, 20, 21.
  2. Əzizov Ş.K. Azərbaycana qarşı kartoqrafik-toponimiya müharibəsinin tarixi-coğrafi aspekt­ləri. // “Elm”q., №04 (1266),  29.01.2021,  s.5.
  3. İslam Sadiq. Armenierin in Deutshland. Baku, 2009  (alman dilində).
  4. Азизов Ш.К., Шукюров К.К., Аббасова М.А. О топонимических и картографических аспектах переселения армян на Кавказ.// Вест­ник НАНА, том 2, №1, Март 2015. С.35-42.
  5. Алиев Д.А., Будагов Б.А. Турки, азер­байджанцы, армяне: геноцид исторической правды. Баку: Изд-во «Азербайджан», 2003. 72 с.
  6. Аракелян Б.Н., Агаян Ц.П., Парсамян В.А. История армянского народа. Ереван, 1988.
  7. Армяно-русские отношения в первой трети XVIII века. Т.2, часть 1. Ереван, 1964.
  8. Атлас Нагорно-Карабахской респуб­лики, 2009. https://www.ebay.com/itm/Nagorno-Karabakh-Artsakh-Atlas-/363195185025.
  9. Будагов Б.А., Аббасова М.А., Азизов Ш.К. и др. О картографической агрессии на азербайджанские топонимы в Армении. // Из­вес­тия НАНА, сер. Науки о Земле, №2, 2006. С.95-99.
  10. Вердиева Х., Гусейн-заде Р. «Ро­дос­ло­вная» армян и их миграция на Кавказ с Балкан. Баку: Елм, 2003, 168 с.
  11. Глинка С. Описание переселения армян Азербайджанских в пределы России. М., 1831.
  12. Грибоедов А.С. Записка о переселении армян из Персии в наши области. Соч. в 2 т., т.2. М.: Правда, 1971,  с.339-341.
  13. Ислам Садыг, Периназ Садыглы. Воз­рождение идеи и создание армянского госу­дар­ства. // Ж. «Литературный Азербайджан», №11, 2020.     С. 9-18.
  14. Мамедов Р.М., Азизов Ш.К. Топо­ни­ми­ческая агрессия армян и как она разоблачается старинными картами. // “Coğrafiya və təbii re­sur­slar”, Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsər­lə­ri, №1 (13), 2021.  С. 3-10.
  15. Свод статистических данных о насе­ле­нии Закавказского края, извлеченных из по­именных списков. 1866 г. Тифлис, 1893.
  16. Шавров Н.Н. Новая угроза русскому де­лу в Закавказье: предстоящая распродажа Му­гани инородцам.  СПб., 1911 (репринт. изд.). Баку, 1990.
  17. Шопен И. Исторический памятник сос­тояния Армянской области в эпоху её при­со­единения к Русской империи. СПб., 1852.

 

Çapa qəbul olunub: 15 dekabr 2021

Məqaləni yüklə