QUSARÇAY-QUDYALÇAY HÖVZƏLƏRİNDƏ LANDŞAFT DİFERENSİASİYASININ ÇAY AXIMINA TƏSİRİ
G.C.Abduraxmanova
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
AZ 1000, Bakı ş., Üzeyir Hacıbəyov küç. 68
Xülasə. Çay landşaftın mühüm komponentidir. Fiziki-coğrafi amillər dəyişdikcə çay şəbəkəsinin morfometrik göstəriciləri və axım rejimi də dəyişir. Landşaftların diferensiasiyası da bu prosesdə öz təsirini göstərir. Çünki landşaft bütün coğrafi elementlərin qarşılıqlı təsirinin məcmusudur.
Tədqiqat zamanı landşaft xəritələrindən, müasir coğrafiya informasiya sistemlərinin məlumatlarından istifadə olunmuşdur. Q=f(H) əlaqəsinə əsasən müxtəlif landşaft tiplərində axım kəmiyyəti hesablanmış və faktiki kəmiyyətlərlə müqayisə edilmişdir. Ərazi çaylarına landşaftın təsirini qiymətləndirilmə zamanı Qusarçay-Qudyalçay hövzələrinin relyef, iqlim və torpaq-bitki örtüyü araşdırılmış, bu göstəricilərin çayların axım rejiminə təsiri təhlil edilmişdir.
ƏDƏBİYYAT
- Abduyev M.A. Azərbaycanın dağ çaylarının hidrokimyəvi xüsusiyyətlərinin tədqiqi və su ilə təminatın ekoloji təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsi. coğ. e. d-ru elmi dər. a. üçün dissertasiyanın avtoreferatı, Bakı, 2013, 42 s.
- İmanov F.Ə., Verdiyev R.H. Şərqi Azərbaycan çaylarının su ehtiyatları. Bakı, 2012, 183 s.
- Mehdiyeva B.Q. – Kosmik təsvirlər əsasında Xaçmaz rayonunun Qusarçay-Qudyalçay hövzəsinin torpaq-bitki obyektlərinin xəritələşdirilməsi / Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyinin Xəbərləri. – Bakı, 2017, s. 26-31.
- Mikayılov A.A, Rüstəmov Q.İ, Rüstəmova A.M, Həsənəliyeva L.H. Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacındakı landşaft komplekslərinin ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri / Bakı Dövlət Universitetinin Xəbərləri. – Bakı, 2013, №4, s. 152-159
- Rüstəmov S.H. Azərbaycan SSR-in çayları və onların hidroloji xüsusiyyətləri. Bakı, Elm, 1960, 196 s.
- Асташин А.Е., Самойлов А.В., Бадьин М.М., Рыжов Е.В., Ландшафтная дифференциация территории бассейна реки кудьма нижегородской области, нижегородский государственный педагогический университет имени Козьмы Минина, №10 (41), 2015 г, 121-126 с.
- Климат Азербайджана (Под ред. Мадатзаде А.А., Шихлинского Э.М). Баку, Изд-во АН Аз.ССР, 1968 г, 340 с.
- Мулендеева А.В., Караганова Н.Г., Никонорова И.В. , Ландшафтная дифференциация береговой зоны малых рек г. Чебоксары (на примере рек чебоксарка и кукшум), ФГБОУ ВПО «Чувашский государственный университет им. И.Н. Ульянова», №3, 2014 г, 789 с.
- Рустамов С.Г., Кашкай Р.М., Водный баланс Азербайджанской ССР / Баку, Ėлм, 1978 г, 109 с.
- Ting Zhoua, Jianguo Wub,c, Shaolin Penga, Assessing the effects of landscape pattern on river water quality at multiple scales: A case study of the Dongjiang River watershed, China, Elsevier Ltd. , Ecological Indicators 23 (2012) 166–175.