KİŞ ÇAYININ DAMARÇIN QOLUNDA SEL TƏHLÜKƏLİ ƏRAZİLƏR VƏ KƏND TƏSƏRRÜFATI ƏKİNLƏRİNİN SELDƏN MÜHAFİZƏ ÜSULLARI

Q.M.Ağabalayev

AMEA Şəki Regional Elmi Mərkəzi

Şəki şəhəri, L.Abdullayev küç., 24 

[email protected]

X ü l a s ə

Dünyada daha çox sel hadisələri müşahidə edilən ərazilərdən biri Azər­bay­can Respublikasında Böyük Qafqazın cənub yamacıdır. Bu ərazilərdə sel ha­disələrinin formalaşması daha intensiv baş verir. Buna səbəb leysan ya­ğış­larının yağması, temperaturun artması ilə qısa müddətdə sürətlə əriyən qar su­larıdır. Hazırda sel ocaqlarının sahəsi 1940-70-ci illərə nisbətən 2-2,5 dəfə art­mışdır. Bu səbəbdən, biz Şəki rayonunda sel əmələgəlmədə iştirak edən və daha təhlükəli sellərin yaranmasına səbəb olan ərazilərin müəyyən olunması üçün monitorinqlər aparmış və müəyyən nəticələr əldə etmişik. Tədqiqat apar­dığımız Kiş çayının Damarçın qolunda selin keçmək ehtimalı çox böyükdür. Selə qarşı mübarizə tədbirlərinin vaxtaşırı aparılması olduqca vacibdir. Bu is­ti­qamətdə görülən işlər və əldə olunan nəticələr böyük elmi əhəmiyyət kəsb edir.

Açar sözlər: Kiş çayı, selə qarşı mübarizə, sel ocaqları, çay yatağı, kənd təsərrüfatı

ƏDƏBİYYAT

1. Əhmədov A. Kiş çayı yatağının dəyişmə va­ri­asi­yası. “Elm və həyat” elmi-populyar jurnal, №2. Bakı, 2007, s. 22-26.
2. Əlizadə Z.M., Mustafabəyli H.L. Şəki rayonu əra­­zisində ehtimal olunan təbii dağıdıcı hadisələr, eko­lo­ji şərait və problemlər / “Şəki-Zaqatala bölgəsinin tə­bii dağı­dıcı hadisələri və regionun inkişafının eko­coğ­ra­fi prob­lem­ləri” elmi praktik konfrans. Şəki, 2005, s. 18-24.
3. Əyyubov Ə.C., Hacıyev Q.Ə. Azərbaycan SSR-in iqlim ehtiyatları. Bakı, Elm, 1984, 131 s.
4. Əyyubov Ə.C., Quluzadə B.Ə., Nəbiyev H.L., Məmmədov C.H.. Kiş və Şin çayları hövzələrinin selləri. Bakı, Elm, 1998, 215 s.
5. Həsənov A.B., Əlizadə Z.M., Allahverdiyev S.S. Çaylarda sel və daşqın hadisələrinin riyazi model­ləş­di­ril­məsi və proqnozlaşdırılması. Bakı, Apostroff, 2012, 126 s.
6. Mərdanov İ.E. Böyük Qafqazın cənub yama­cında sellərin inkişafının geomorfoloji şəraiti. Bakı, Elm, 1978, 77 s.
7. Mustafabəyli H. Azərbaycanın Şəki-Zaqatala böl­gəsinin təbii resurslarının landşaft dioqnostik və iqtisadi xü­susiyyətləri. Şəki, Şəki REM-nin mətbəsi, 2020, s. 372
8. Mustafabəyli H., Məmmədov Y. Kiş çay höv­zə­sində sel hadisələri və onlara qarşı mübarizə təd­bir­ləri. Ba­kı, Nurlan, 2010, 159 s.
9. Nəbiyev N.Ə., Vəliyev N.A. Təbii sərvətlər və eko­loji mühit. Bakı, Maarif, 1987, 297 s.
10. Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu. Azərbaycan Res­publikasının regional coğrafi problemləri. Bitki ör­tü­yü. B.Ə.Budaqovun redaktəsi ilə. Bakı, Nafta-Press, 2003, s. 99-110.

Çapa qəbul olunub: 05 oktyabr 2021

Məqaləni yüklə