Coğrafiya və təbii resurslar

AZƏRBAYCANIN İNZİBATİ RAYON MƏRKƏZLƏRİ VƏ ONLARIN SOSİAL-DEMOQRAFİK İNKİŞAF XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Z.N.Eminov1, L.M.Abasova2

1AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, 2Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

[email protected]

X ü l a s ə. İnzibati-ərazi bölgüsünün aparılması ölkənin regionlarının idarə edilməsi, əha­­linin sosial-mədəni tələbatının ödənilməsi, məskunlaşmanın nizam­lan­ma­sı­nın həyata keçirilməsi, yerlərdə mövcud olan təbii ehtiyatlar və təbii-iqtisadi po­tensialından istifadə edilməsi üçün vacib amillər sırasındadır. Ölkənin in­zi­ba­ti-ərazi bölgüsünün aşağı vahidləri olan inzibati rayonların davamlı in­ki­şa­fı­nın təmin edilməsində onların funksiоnal mərkəzləri aparıcı rola malikdir. Ra­yon mərkəzləri funksiyasını yerinə yetirən şəhərlərin sosial-iqtisadi po­ten­si­alının güclü olması ətraf ərazilərin inkişafına da öz təsirini göstərir, re­gi­on­ların demoqrafik potensialını yerlərdə toplayır, əhalinin iş yerləri ilə təminatı üçün mərkəzlər rolu oynayır.

Azərbaycanda inzibati rayonların böyük əksəriyyətinin mərkəzi şəhərlər olsa da, onların sosial-iqtisadi və demoqrafik potensialı zəifdir. Bir çox hallarda on­­larda əhalinin sayı qanunvericilikdə göstərilən minimum səviyyədən aşa­ğı­dır. Ona görə hələlik regionların ölkənin inkişafında payı aşağıdır, bu sahədə Ab­­şeron və digər iqtisadi rayonlar arasında kəskin fərqlər vardır. Bunları nə­zə­­rə alaraq inzibati rayon mərkəzlərinin müasir problemlərinin öyrənilməsi və on­­ların aradan qaldırılmasının elmi-metodiki əsaslarının işlənib hazırlanması mü­­hüm əhəmiyyət kəsb edir.

Açar sözlər: inzibati rayonlar, inzibati-ərazi bölgüsü, inzibati idarəetmə funksiyaları, rayon tabeli şəhərlər, regional mərkəzlər, demoqrafik inkişaf, şəhərlərin təsnifatı

ƏDƏBİYYAT

  1. Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri 2017. Ba­kı, DSK, 2018, 492 s.
  2. Azərbaycanın əhalisi – 2017, Bаkı, DSК, 2018, 138 s.
  3. Azərbaycanın statistik göstəriciləri – 2016. Bakı, DSK, 2017, 814 s.
  4. Azərbaycanın kənd təsərrüfatı – 2016. Bакı, ДSК, 2017, 608 с.
  5. Azərbaycanın regionları – 2016. Bаkı, DSК, 2017. 806 s.
  6. Azərbaycanın sənayesi 2017. Bаkı, DSК, 2018, 327 s.
  7. Azərbaycan Respublikası əhalisinin 1999-cu il si­ya­hıyaalmasının yekunları. I hissə. Əhalinin sayı, cins-yaş tər­kibi. Bakı, DSK, 2000.
  8. 2009-cu ilin siyahıyaalma materialları. Əhalinin sa­yı, cins-yaş tərkibi. Bakı, DSK, 2010.
  9. 2009-cu ilin siyahıyaalma materialları. Məşğul əha­linin iqtisadiyyat sahələri üzrə bölgüsü. XIII cild. 2010.
  10. Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqti­sadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər). “Azər­baycan” qəz, Bakı, 2004, 13 fevral.
  11. Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı. “Res­pub­lika” qəz, Bakı, 2009, 16 aprel.
  12. Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı. “Res­pub­lika” qəz, Bakı, 2014, 28 fevral.
  13. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı (2009-2013-cü illər). Bakı, DSK. Yanvar 2014, 507 с.
  14. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı (2014-2018-ci illər). Bakı, DSK. Yanvar 2016, 594 с.
  15. Yeni iş yerləri. Statistik məcmuə. Bаkı, DSК. Yan­var, 2009. 294 s.
  16. Yeni iş yerləri. Statistik məcmuə. Bаkı, DSК. Yan­var, 2014.
  17. Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası. II cild. İq­tisadi, sosial və siyasi coğrafiya. Bakı, 2015, 327 s.
  18. Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası. III cild. Re­gional coğrafiya. Bakı, 2015, 400 s.
  19. N.Ə.Paşayev, N.H.Əyyubov, Z.N.Eminov. Azər­bay­can Respublikasının iqtisadi, sosial və siyasi coğ­ra­fi­ya­sı. Bakı: Çıraq, 2010, 416 s.
  20. Müstəqillik yollarında – 25. AMEA. Bakı, 2016. s. 382-486.
  21. Eminov Z.N. Azərbaycanın əhalisi. Bakı: Çıraq, 2005, 560 s.
  22. Əfəndiyev V.Ə., Nağıyev S.Q. Geourbanistika. Ba­kı, 2016. 272 c.
  23. Azərbaycan SSR. İnzibati-ərazi bölgüsü. Bakı, Azər­­nəşr, 1979, 221 c.
  24. Ərazi quruluşu və inzibati ərazi bölgüsü haq­qın­da Qa­nun. Bakı, 13 iyun 2000.
  25. Azərbaycanın inzibati-ərazi quruluşu (1828-2010). Tər­tib edən Qarayev İ. Bakı, 2010. 332 s.
  26. Надиров А.А. Вопросы экономического раз­ви­тия городов Азербайджанской ССР. Баку, 1966. 166 с.
  27. Мехралиев Э.Г. Географические проблемы фор­ми­рования и размещения населения в Азер­бай­джанской ССР. Баку, 1984. 196 с.
  28. Гаджизаде А.М. Азербайджанский про­мыш­лен­ный комплекс. Б., 1975, 204 с.

Məqaləni yüklə