Coğrafiya və təbii resurslar

ƏRAZİNİN SOSİAL-İQTİSADİ İNKİŞAFINA NƏQLİYYATIN TƏSİRİ

N.T.Əmikişiyeva 

Bakı Dövlət Universiteti

AZ 1148, Bakı, Z.Xəlilov 23.

[email protected]

X ü l a s ə

Məqalədə, əsasən iqtisadi-coğrafi baxımdan, ərazinin sosial-iqtisadi inki­şafına nəqliyyatın təsiri təhlil edilmışdir. Ərazidə formalaşmış nəqliyyat şə­bə­kəsinin özünəməxsus xüsusiyyətlərini müəyyən etmək üçün nəqliyyat tə­mi­natının, nəqliyyat sıxlığının və nəqliyyat kommuniksiyalarının səmərəli isti­fadə edilməsinə təsir edən amillər müəyyən edilmişdir. Bunun elmi baxımdan təhlili üçün, bu sahədə aparılmış nəzəri tədqiqatlar araşdırılmışdır. Azərbay­canda və xarici ölkələrdə nəqliyyatın ərazi təşkilinə dair aparılmış tədqi­qat­ların ümumləşdirilmiş təhlili nəticəsində belə bir qərara gəlmək olar ki, ərazi­də yaradılan nəqliyyat marşrutlarının seçimi böyük ehtimalla ərazinin bütöv­lük­də mənimsənilmə səviyyəsini və onun gələcək sosial-iqtisadi inkişafını mü­əyyən edir. Bu zaman, ərazinin coğrafi mövqeyi, təbii şəraiti və relyef xü­su­siyyətləri mütləq nəzərə alınmalı, beynəlxalq standartlara cavab verən nəq­liy­yat infrastrukturu yaradılmalıdır. Məhz bu baxımdan, məqalədə istehsal-xid­mətlər-gəlirlər-məşğulluq zəncirinin yaranması yolları araşdırılmış, logis­tik sistemi və beynəlxalq təcrübə öyrənilməklə nəqliyyat sistemində tələb və tək­lif prinsipləri iqtisadi hesablamalara söykənməklə metodoloji əsasları ve­ril­mişdir. Bu da gələcəkdə ərazinin nəqliyyatla təminatının müəyyən edil­mə­sin­də köməklik göstərəcəkdir.

Açar sözlər: 

ərazinin quruluşu, nəqliyyat şəbəkəsi, nəqliyyat təminatı, əhalinin məskunlaşması, nəqliyyatın sıxlığı, yük daşımalar, əhalinin yaşayış səviyyəsi.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Həsənov, Ş.H., Əliyev, K.Ə., İmrani, Z.T., Camalov, C.Ə. Avtomobil nəqliyyatının ərazi təşkili və yol tikintisində keyfiyyətə nəzarət. Bakı: Avropa, 2018, 282 s.
  2. İmrani, Z.T, Zeynalova, K.Z. Azərbaycanda təsərrüfatın ərazi təşkilinin iqtisadi-coğrafi xüsusiyyət-ləri. Bakı: Nafta-Press, 2014, 232 s.
  3. Məmmədov, M.F. Nəqliyyatın dinamik inkişaf strategiyası. Bakı: Çaşıoğlu, 2015, 228 s.
  4. Məmmədov, Z.S. XXI əsr: iqtisadi inkişafın nəqliyyat faktoru. Bakı: Azərnəşr, 2002, 386 s.
  5.  Məmmədov, Z., Məmmədova, G. Azərbaycan Respublikasının region ölkələrinə inteqrasiyasında nəqliyyat amili / Təfəkkür jurnalı, №3(9). Bakı: 2015, s. 28-36.
  6. Paşayev, N.Ə., İmrani, Z.T. Naxçıvan Muxtar Respublikasının davamlı inkişafında nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrinin rolu / BDU Xəbərləri, №4. Bakı: 2018, s. 76-83.
  7. Afraz, N., et al. Impact of Transport Infra­struc­ture on Economic Growth – Annex 6 to Final Report of COMPETE Analysis of the Contribution of Transport Policies to the Competitiveness of the EU Economy and Comparison with the United States, European Commission – DG TREN, Karlsruhe. 2006.
  8. Arvis J., Saslavsky D., Shepherd B.,Bush C. Connecting to Compete. Trade Logistics in the Global Economy The Logistics Performance Index and Its In­dicators.The report of International Bank for Re­con­struction and Development/The World Bank., 2016, 76 p.
  9. Banister, D. and J. Berechman Trans­port In­vestment and Economic Development, London: Ro­ut­ledge. 2000, 384 p.
  10. Banister, D. and J. Berechman “Trans­port in­vestment and the promotion of economic growth”, Jo­urnal of Transport Geography, 2001, Vol. 9, pp. 209-218.
  11. Banister, D. The sustainable mobility pa­ra­digm. Jour.Transport Policy, 2008, № 15, pp.73-80
  12. Berry, B.J.L. Long-wave Rhythms in Eco­no­mic Development and Political Behavior, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1991.
  13. Button K. Transport Economics, 3rd Edition, Al­dershot: Edward Elgar. 2010, 528 p.
  14. Button, K. and A. Reggiani (eds) Transpor­ta­tion and Economic Development Challenges, Chel­ten­ham: Edward Elgar Publishing. 2011, 224 p.
  15. Cidell, J. “The role of major infrastructure in subregional economic development: an empirical study of airports and cities”, Journal of Economic Geography, 2015, 15(6), 1125-1144.
  16. Docherty, I., and MacKinnon, D. “Transport and economic development”, in J-P Rodrigue, T. Not­te­boom, T. and J. Shaw (eds.) The Sage Handbook of Transport Studies. Sage, London, UK. 2013.
  17. European Conference of Ministers of Trans­port Transport and Economic Development, Round Table 119, Paris: OECD, 2001.
  18. Gerald P. O’Driscoll, Economics as a Coor­di­nation Problem: The Contributions of Friedrich A. Ha­yek. Kansas City: Sheed Andrews and McMeel, 1977, 172 p.
  19. Goodbody Economic Consultants Transport and Regional Development, Ballsbridge Park, Bal­lsbridge, Dublin. 2003.
  20. Hargroves, K., and M. Smith The Na­tural Ad­vantage of Nations: Business Opportunities, Innovation and Governance in the 21st Century. The Natural Edge Project. London: Earthscan. 2005.
  21. Helling, A. “Transportation and Economic De­velopment: A Review”, Public Works Management & Policy, 1997, Vol. 2, No. 1, pp. 79-93.
  22. Henderson, J.V., Z. Shalizi and A.J. Venables Geography and Development, Journal of Economic Ge­ography, 2000, Vol. 1, pp. 81-106.
  23. Henderson V., Shalizi Zmarak., Venables A. Geography and development. Journal of Economic Geo­graphy, 2001, Volume 1, Issue 1, p. 81–105.
  24. Hickman, R., M. Givoni, D. Bonilla & D. Banister (eds.) Handbook on Transport and Deve­lop­ment, Cheltenham: Edward Elgar. 2015.
  25. Hilling, D. Transport and developing countries. London: Routledge. 1996.
  26. John Hicks, “The Hayek Story,” Critical Essays in Monetary Theory. Oxford University Press, The Clarendon Press, 1967, 208 p.
  27. Krugman, P. “The Role of Geography in De­ve­lopment”, International Regional Science Review, 1999, 22(2), pp. 142–161.
  28. Lakshmanan, T.R. and L.R. Chatterjee “Eco­no­mic Consequences of Transport Improvements”, Access, No. 26, pp. 28-33. 2005.
  29. Lakshmanan, T.R. “The broader economic con­sequences of transport infrastructure investments”, Journal of Transport Geography, 2011, Vol. 19, No. 1, pp. 1-12.
  30. MacKinnon, D., G. Pine and M. Gather “Trans­port and Economic Development”, in R. Know­les, J. Shaw and I. Docherty (eds.) Transport Geographies: Mo­bilities, Flows and Spaces, Oxford: Blackwell, 2008, pp. 10-28.
  31. Rodrigue, J-P “Transport and Development”, in D. Richardson, N. Castree, M.F. Goodchild, A. Ko­bayashi, W. Liu, and R.A. Marston (eds) The In­ter­national Encyclopedia of Geography, New York: John Wiley & Sons. 2017.
  32. Rodrigue, J-P “The Role of Transport and Communication Infrastructure in Realising Deve­lop­ment Outcomes”, in J. Grugel and D. Hammett (eds) The Palgrave Handbook of International Development. London: Palgrave Macmillan, 2016, pp. 595-614.
  33. Rodrigue J-P The Geography of Transport Systems. FIFTH EDITION, New York: Routledge, 2020, 456 p.
  34. Белый О. В. Проблемы построения и раз­вития транспортных систем . СПб.: Элмор, 2012. – 192 с.
  35. Бугроменко, В.Н. Транспорт в тер­рито­ри­альных системах / В.Н.Бугроменко – М.: Наука, 1987. – 112 с.
  36. Бугроменко,В.Н. Транспортная дискри­ми­нация населения: пути решения проблемы / В.Н. Бугроменко//[Электронный ресурс]– Электрон. журн. –2010.–Режим доступа: http://oooliderclimat.ru/discnas.htm.
  37. Бугроменко,В.Н. Что стоит за сменой па­ра­дигм /В.Н. Бугроменко //Транспорт России [Элек­тронный ресурс]–Электрон.журн.–2010.–Режим доступа: http://www.transportrussia.ru/
  38. Гольц Г.А. Транспорт и расселение. – М.: Наука, 1981. – 248 с.
  39. Задворный Ю.В. Критерии эффективности транспортной инфраструктуры региона / Ю. В. Зад­ворный // Российское предпринимательство, 2011, №1 (1), С. 168–172.
  40. Лавриненко П.А., Ромашина А.А., Сте­па­нов П.С.,. Чистяков П.А Транспортная доступность как индикатор развития региона – Жур. Проблемы прогнозирования, 2019, № 6, с.136-146
  41.  Селиверстов С.А Разработка показателей транспортной обеспеченности – Жур. Известия Пе­тербургского университета путей сообщения. 2015, № 4(45), с.48-63

 

Çapa qəbul olunub: 05 oktyabr 2021

Məqaləni yüklə