AZƏRBAYCANDA SƏHRALAŞMA PROSESLƏRİNİN İNKİŞAFINA TƏBİİ VƏ ANTROPOGEN AMİLLƏRİN TƏSİRİNİN TƏHLİLİ (Muğan düzünün timsalında)
А.А. Lukaşov, S.Ə. Tarixazər
DOI: 10.59423/gnr.2024.90.48.001
Xülasə. Təbii komponentlərin bir-biri ilə əlaqəsi nəzərə alınmadan, əksər hallarda uzaqgörən iqtisadi fəaliyyət, xüsusən də Azərbaycanda səhralaşma proseslərinin artmasına səbəb olur. Bu gün Respublikada 3610 milyon hektar sahədə eroziya prosesləri gedir, 1 milyon hektardan çox ərazi isə səhralaşmaya məruz qalır.
Ölkənin ərzaq və ekoloji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə Muğan düzündə səhralaşma prosesinin inkişafına təsir göstərən təbii və antropogen amillər müəyyən edilmişdir. Hələ XX əsrin birinci yarısında Muğan düzü torpaqlarının səmərəli istifadə və mühafizəsini tədqiq edən rus coğrafiyaçısı A.G. Kaufmanın işi ilə müqayisəli təhlil aparılmışdır. O, kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığını artırmaq məqsədilə torpağın münbitliyinin artırılması nöqteyi-nəzərindən öyrənmişdir. Tədqiqat sahəsində risk xəritəsi tərtib edilmiş və səhralaşmaya həssas ərazilər hesablanmışdır.
Açar sözlər: davamlı inkişaf, iqtisadi səmərəlilik, risk, səhralaşma, rasional istifadə, kənd təsərrüfatı istehsalı
ƏDƏBİYYAT
- 1. Алиев Б.Г. Проблема опустынивания в Азербайджане и пути ее решения. Баку, 2005. 670 c.
- Ализаде Ш.В. Экологический мониторинг почв Муганской степи Азербайджана // Вестник НГАУ- 3 (64), 2022, с. 5-16
- Аскерова Г.Г. Исследование фитогеографических особенностей опустынивания ландшафтов (на примере северо–восточного склона Малого Кавказа и Джейранчельского низкогорья). Баку: Элм, 2012, 184 с.
- Будагов Б.А., Мамедов Р.М., Исматова Х.Р., Микаилов А.А. Динамика процессов опустынивания в восточной части Азербайджанской Республики // Известия НАНА. Серия наук о земле. 2002, № 2, с. 7–16
- Гарибов Я.А., Юнусов М.И., Исмаилов М.Д., Мамедбейов Э.Ш. Опустынивание современных ландшафтов Кура–Аразской низменности. Баку, 1995. 100 с.
- Грин М., Кауфман А. Экономическая география СССР. Вып. 1. М.: Соцэкгиз, 1933. 360 с.
- Гулиева С.Ю. Опустынивание в аридных и семиаридных горных геосистемах (на примере Нахичеванской Автономной Республики) // Баку, 2011, 182 с.
- Исмаилов М.Д., Юнусов М.И., Мамедбеков Э.Ш., Зейналова С.М. Геоэкологическое положение и районирование ландшафтов аридных равнин Азербайджана // Львовский Нац. Ун. им. Ивана Франковского, 2015, с. 50-54
- Кауфман А.Г. Мугань // География в школе. 1935, с. 27-30
- Керимова Э.Дж. Особенности развития процесса опустынивания ландшафтов Гобустана и меры борьбы с ними // Материалы научно-практической конференции «Проблемы опустынивания в Азербайджане», посвященной 75-летию акад. Б.А. Будагова. Баку, 2003, с. 101-105
- Керимова Э.Дж. Экологическое состояние аридных геосистем Азербайджана (на примере Абшерон-Гобустанского района) // Материалы V Всероссийской научно-практической конференции «Изучение, сохранение, восстановление естественных ландшафтов». Волгоград, 2015, с. 302-306
- Пенджиев А.М. Экологические проблемы освоения пустынь: опустынивание: деградация почв // «Экология и энергоресурсы пустыни». Ашхабад, 2013. С. 84-97.
- Сейидалиев Н.Я. Установление влияния рациональных норм удобрений, поливов и густоты стояния растений на продуктивность хлопчатника в условиях Мильско-Карабахской зоны Азербайджанской Республики. Автореф. дис. д-ра х наук. Баку, 2014, 39 с.
- Тарихазер С.А. Роль аридно-денудационных рельефообразующих процессов в развитии процесса опустынивания на северном склоне Большого Кавказа // Материалы научно-практической конференции «Проблемы опустынивания в Азербайджане», посвященной 75-летию акад. Б.А. Будагова. Баку, 2003, с. 88-91
- Янина Т.А., Болиховская Н.С., Сорокин В.М., Бердникова А.А., Ткач Н.Т. Палеогеография Каспийского моря в позднем плейстоцене – голоцене (анализ материалов бурения). Актуальные проблемы палеогеографии плейстоцена. М., 2020. С. 317-365.
- Development of the Kura delta, Azerbaijan; a record of Holocene Caspian sea-level changes Robert M. Hoogendoorn, Jelle F. Boels a, Salomon B. Kroonenberg a, Mike D. Simmons b, Elmira Aliyeva c, Aliya D. Babazadeh c, Dadash Huseynov. Marine Geology 222–223, 2005. pp. 359–380
- Scheda J. General Karte von Europa. Militarische Geograhischen Institut, Vienna. 1845
Çapa qəbul olunub: 15 mart 2024
Məqaləni yüklə
А.А.Lukaşov, S.Ə.Tarixazər — Azərbaycanda səhralaşma proseslərinin inkişafina təbii və antropogen amillərin təsirinin təhlili (Muğan düzünün timsalında). Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (21), 2024, səh. 45-53.