Coğrafiya və təbii resurslar

QUŞÇU TAYFASININ İZİNİ YAŞADAN COĞRAFİ ADLAR

N.Q.Babayev

AR Elm və Təhsil Nazirliyi akademik H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

natiq_20mail.ru

DOI: 10.59423/gnr.2025.88.44.013

Xü­la­sə. Quş­çu tay­fa­sı, Azər­bay­can və ümu­mi­lik­də türk xalq­la­rı ta­ri­xin­də mü­hüm rol oy­na­mış qə­dim kö­çə­ri tay­fa­lar­dan bi­ri­dir. On­la­rın adı ilə bağ­lı müx­tə­lif coğ­ra­fi ad­la­rın möv­cud­lu­ğu bu tay­fa­nın ta­ri­xən ge­niş əra­zi­lə­rə ya­yıl­ma­sı­nı və türk et­noq­ra­fi­ya­sın­da­kı ye­ri­ni gös­tə­rir. Bu mə­qa­lə­də Quş­çu tay­fa­sı­nın mən­şə­yi, ta­ri­xi, coğ­ra­fi iz­lə­ri və müa­sir türk dün­ya­sın­da­kı ro­lu təh­lil edi­lir. Quş­çu tay­fa­sı uzun müd­dət­dir müx­tə­lif təd­qi­qat­çı­la­rın diq­qə­ti­ni çək­miş­dir və on­la­rın mən­şə­yi haq­qın­da fərq­li fi­kir­lər möv­cud­dur. Ək­sər alim­lər bu tay­fa­nın türk mən­şə­li ol­du­ğu­nu bil­di­rir, bə­zi mü­tə­xəs­sis­lər isə on­la­rı mon­qol­lar­la əla­qə­lən­di­rir. La­kin əsas fi­kir odur ki, quş­çu et­no­ni­mi türk di­lin­dən gə­lib və “quş­baz­lar”, “alı­cı quş­la­rın ov­çu­la­rı” mə­na­sı­nı ve­rir. Baş­qırd­lar ara­sın­da da quş­çu­la­rın “quş ov­çu­la­rı” ki­mi ta­nın­ma­sı ilə təs­diq­lə­nir. Bu da on­la­rın mon­qol mən­şə­li ol­ma­dı­ğı­nı gös­tə­rir.

Açar sözlər: Quşçu tayfası, kuşanlar, Muğan xan, etnonim, oğuz eli, türk tayfaları.

ƏDƏBİYYAT

  1. Abramzon, M. (1999) Selected Works on the History of the Kyrgyz and Kyrgyzstan. B.: Kyrgyzstan-Soros, 896 p. (in Rus.)
  2. Babayev, N.Q. (2022) The Study of Eastern Zangezur oikonyms from the perspectives of geography, history, and linguistics. Baku, 210 p. (in Aze.)
  3. Budaqov, B.A., Qeybullayev, Q.A. (1998) Explanatory dictionary of Azerbaijani-origin toponyms in Armenia. Baku: Oghuz Eli, 453 p. (in Aze.)
  4. Vinnikov, Ya.R. (1962) Tribal and ethnic composition of the population of the Chardzhou region of the Turkmen SSR and its settlement, Proceedings of the Institute of History, Archaeology, and Ethnography of the Academy of Sciences of the Turkmen SSR, vol. VI, Ashgabat (in rus.).
  5. The Summary Register of the Erivan Province (1996) (Research, Translation, Notes, and Additions by Z. Bünyatov and H. Mammadov (Qaramanlı)). Baku: Elm, 184 p. (in Aze.).
  6. Israfilova, R.D., Mashadiyev, Q.I., Jafarov, Q.H. (1987) Onomastics of the Azerbaijani Language. Baku: Azerneshr, 188 p. (in Aze.)
  7. Ibragimov, S.K. (1960) “Fathuhat-name” by Binoi as a Source on the History of Kazakhstan in the Second Half of the 15th Century // 25th International Congress of Orientalists: Reports of the USSR Delegation. Moscow, 10 p. (in Rus.)
  8. Karmysheva, B.H. (1976) Essays on the Ethnic History of the Southern Regions of Tajikistan and Uzbekistan / USSR Academy of Sciences, Institute of Ethnography. Moscow: Nauka, 323 p. (in rus.).
  9. Gumilev, L.N. (1967) Ancient Turks. Mos-cow: Nauka, 504 p. (in rus.)
  10. Geybullaev, Q. (1986) Toponymy of Azerbaijan (Historical and Ethnographic Study). Baku: Elm, 192 p. (in Rus.).
  11. Grodekov, N.I. (1889) The Kyrgyz and Kara-kyrgyz of the Syr Darya Region. Tashkent: Typo-graphy, 205 p. (in rus.).
  12. Murzaev, Z.M. (1979) Geography in Names. Moscow: Nauka, 167 p. (in rus.).
  13. Plemennoy, G.I. (1925) Tribal composition of the Turkmen. Poltoratsk (Ashgabat): People’s Com-missariat of Turkmen SSR, 9 p. (in rus.).
  14. Valili, M. (Baharly) (1993) Azerbaijan: Geographical-Natural, Ethnographic, and Economic Considerations. Baku: Azerneshr, 208 p. (in Aze.).

Çapa qəbul olunub: 10 iyun 2025

Məqaləni yüklə

N.Q.Babayev – Quşçu tayfasının izini yaşadan coğrafi adlar. Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (23), 2025, səh. 87-90.