QORUNAN VƏ QORUNMAYAN SSENARİLƏR ƏSASINDA LANDŞAFT ÖRTÜYÜ DƏYİŞİKLİKLƏRİNİN SİMULYASİYASI
Ayazlı İ.E., Yakup A.E.
Əhali artımı, güclü urbanizayisa nəticəsində landşaft örtüyü dəyişiklikləri və landşaft örtüyü dəyişikliklərinə təsirinin müəyyən edilməsi davamlı şəhər idarəetmə siyasətləri üçün məcburidir. Buna görə də, Simulyasiya modelləri planlaşdırma sahələrində sıx istifadə edilir. Hücrəsəl avtomat bazalı simulyasiya modelləri landşaft örtüyünün dəyişməsi təhlilini izləmək və sürətli böyüyən şəhərlərin təbii landşaftlarında urbanizasiyalaşma effektini öyrənmək üçün əhəmiyyətlidir. Bu işin əsas məqsədi son illərdə yüksək əhali artımı müşahidə edilən İstanbul Sancaktəpə mahalında qorunan və qorunmayan ssenarilərə görə ehtimal olunan landşaft örtüyünün dəyişməsini müəyyənləşdirmək və şəhərdəki artımı proqnozlaşdırmaqdır. Model üçün tələb olunan tarixi landşaft örtüyü məlumatları 1950-ci illərdən bəri tərtib edilən kadastr xəritələrindən yaradılıb. Bu məqsədlə, dəyişməni aşkarlama təhlili ilk dəfə 1961-2014-ci illərdə edilib və 2030-cu il üçün qorunan ssenarilərlə simulyasiya modeli yaratmaq üçün çəki əmsalları hesablanmışdır. Nəzarətsiz şəhərləşmənin təhlükələrini təsbit etmək üçün, ikinci simulyasiya modeli qeyri-qorunan ssenari ilə yaradılmışdır. İlk ssenariyə görə, meşə sahəsinin təxminən 10% -i 2030-cu ilə qədər qəsəbə və kənd təsərrüfatı sahəsinə çevriləcəkdir. Bununla yanaşı, lazımi tədbirlər görülməsə, yəni nəzarətsiz şəhərləşmənin böyüməsi baş verərsə, bu nisbət çox yüksək olacaq.
Açar sözlər: CİS, dəyişikliklərin aşkarlanması, torpaq örtüyünün dəyişməsi, mobil avtomat, şəhər inkişafı
ƏDƏBİYYAT
Akın, A., Clarke, K.C., Berberoglu, S., 2014. The impact of historical exclusion on the calibration of the SLEUTH urban growth model. Int. J. Appl. Earth Obs. Geoinf. 27, 156–168, Part B (0).
Ayazli, I.E., Kilic, F., Demir, H., 2014. A simulation model of urban growth driven by the Bosphorus Bridges. Information Fusion and Geographic Information Systems (IF AND GIS 2013). Springer, pp. 237–248.
Benenson, I., Torrens, P.M., 2004. Geosimulation. Automata-Based Modeling of Urban Phenomena. John Wiley & Sons Ltd, Chichester
Dietzel, C., Herold, M., Hemphill, J.J., Clarke, K.C., 2005. Spatio-temporal dynamics in California’s Central Valley: empirical links to urban theory. Int. J. Geog. Inf. Sci. 19 (2), 175–195.
Heinsch, L., Lauf, S., Kleinschmit, B., 2012. Modeling urban growth and land use change with a cellular automaton in the Berlin metropolitan region. GIS-Zeitschrift für Geoinformatik 25 (2), 56–68
Jantz, C.A., Goetz, S.J., 2005. Analysis of scale dependencies in an urban land-use-change model. Int. J. Geog. Inf. Sci. 19 (2), 217–241.
Rafiee, R., et al., 2009. Simulating urban growth in Mashad City, Iran through the SLEUTH model (UGM). Cities 26 (1), 19–26.
Silva, E.A., Clarke, K.C., 2002. Calibration of the SLEUTH urban growth model for Lisbon and Porto, Portugal. Comput. Environ. Urban Syst. 26 (6), 525–552.
Tobler, W.R., 1970. Computer Movie Simulating Urban Growth in the Detroit Region. Economic Geography, 46, 234-240.
URL 1 https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr
URL 2 http://www.sancaktepe.istanbul/tr/cografi-durumu
Wu, X., et al., 2009. Performance evaluation of the SLEUTH model in the Shenyang metropolitan area of northeastern China. Environ. Model. Assess. 14 (2), 221–230.