Coğrafiya və təbii resurslar

QOBUSTANIN QƏDİM TOPONİMLƏRİNƏ DAİR

Ş.A.Həmzəyev, M.Ə.Abbasova

AMEA akad.H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı ş., H.Cavid pr., 115

 

Xülasə. Məqalədə Qobustan ərazisində toponimlərin qədim olması haqqında yeni fikirlər irəli sürülür. Eramızdan əvvəlki dövrlərdən orta əsrlərə qədər dünyanın müxtəlif yerlərindən ali qüdrətli fatehlər buraya gəlmişlər. Qobustan qaya­la­rın­da XII legion, yunanlar, romalılar və ərəblərin qeyd etdikləri yazı və işa­rə­lər bunların sübutudur. Təbii ki, bununla yanaşı qədim toponimlər də, ol­muş­dur və bu toponimlər məqalədə işıqlandırılır.

Bu baxımdan burada Qobustan toponimləri yeni prizmadan araşdırılıb, ta­ri­xi mənbələr əsasında mahiyyətləri izah edilir. Elmə məlum olmayan yeni to­ponimlərə xüsusi yer verməklə, onların tarixi mahiyyətləri üzə çıxarılır. Be­lə ki, Qobustan qayaüstü petroqlifləri və onların təbii davamı olan Qobustan xalça işarələri yeni mübahisələrlə bəşəriyyətin başlanğıc nöqtəsinin Azər­bay­can ərazisi olması zəruriyyətini önə çıxarır. Rəsmlərin yeni fikirlərlə sistemli şə­kildə oxunması bu fikirlərin reallığını sübut edir. Apardığımız araşdırmalar nə­ticəsində bizdə belə qənaət yaranmışdır ki, Qobustanın abidələri Şumer və Orxon yenisey abidələrindən daha qədimdir.

Açar sözlər: Qobustan, Muğ, atəşpərəst, gəvr, zənd

 

ƏDƏBİYYAT

  1.  Rüstəmov C. Qobustan dünyası Azərbaycan Döv­lət nəşriyyatı. Bakı, 1994. 174 s.
  2. Azərbaycan xalq mahnısı. ll cild səh.110. Ön­dər nəş­riyyatı Bakı, 2005, 127 s.
  3. Ərəb və Fars lüğəti. Yazıçı nəşriyyatı 1985, 1030 səh.
  4. Gəncəvi N. İskəndərnamə. Yazıçı nəşriyyatı, Ba­kı, 1982, 689 s.
  5. Qabıssanlı Ş. Azərbaycan xalçalarının açıl­ma­mış sir­ləri. Təhsil, 2014, 231 s.
  6. Araslı. H. Kitabi Dədə Qorqud dastanı. Azər­bay­can Dövlət nəşriyyatı Bakı, 1962, 175 s.
  7. Qabıssanlı Ş. (Həmzəyev). Xabarşi Vestnik Bül­le­ten Almatı-2017
  8. Bayatılar Bakı yazıçı, 1985, 197 s.
  9. Cami Ə. Seçilmiş əsərləri. Öndər nəşriyyatı, 2004, 317 s.
  10. Şirvani Bilal. Leyli və Məcnun Azərnəşr, 2003, 463 s.
  11. Avesta. Azərnəşr, 1995, səh. 103.
  12. Xaqani Ş. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Azər­nəşr, 2003, 321 s.
  13. Cəfərov Ə.S. redaktəsi ilə Qabusnamə. Ba­kı, Al­tun kitab, 2005, 240 s.
  14. Bakıxanov. A.A.Seçilmiş əsərləri. Bakı, ya­zıçı 1984, 474 s.
  15. Udincə Azərbaycanca-Rusca lüğət. Elm nəş­riy­yatı, Bakı, 1974, 297 s.
  16. Kerimov L. Azerbaydjanskiy kover. Baku, Qjandjlik, 1993
  17. Məşədiyev Q.İ. Azərbaycan toponimlərinin ta­rixi-Linqivistik təhlili. Bakı, Elm və təhsil, 2010, 231 s.
  18. Qurani-Kərim. Nurlan nəşriyyatı. 2003, 640 s.

 

Çapa qəbul olunub: 27 yanvar 2020

Məqaləni yüklə