Coğrafiya və təbii resurslar

NAXÇIXAN MUXTAR RESPUBLİKASINDA SU HÖVZƏLƏRİNİN MƏSAFƏDƏN ZONDLAMA VƏ CİS ƏSASINDA TƏDQİQİ

L.P. İbrahimova
Naxçıvan Dövlət Universiteti, Azərbaycan, Naxçıvan

[email protected]
DOI: 10.59423/gnr.2024.62.94.005

X ü l a s ə
Yer kürəsi əhalisinin sayı intensiv olaraq artır. Bu isə əhalinin ətraf mühitə, xüsusilə su hövzələrinə təsirini artırır. İqlim və mikroiqlim dəyişmələri su hövzələrinin məhvinə səbəb olur. Bu səbəbdən su hövzələrinin tədqiqi aktualdır. Tədqiqat ərazimiz də su ehtiyatlarının kasad olması və antropogen təsirlər nəticəsində də getdikcə intensiv hal alması ilə fərqlənir. Tədqiqat zamanı müasir metodlardan, peyk şəkillərinin deşifrələnməsi, Məsafədən Zondlama materiallarının emalı, CİS texnologiyaları, tarixi və riyazi-statistik metodlardan istifadə etmişik. Bu zaman 1987 və 2023-cü il iyun ayına aid olan peyk şəkilləri seçilmişdir. Onun əsasında Naxçıvan MR ərazisinin NDW indeksi (Normallaşdırılmış Su Fərq İndeksi) təhlil edilmişdir. Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, su hövzələrinin sahəsi kiçilmiş və bəzi ərazilərdə su hövzələri tamamilə qurumuşdur.
Açar sözlər: Naxçıvan MR, NDWİ, Məsafədən Zondlama, CİS, su ehtiyatları

ƏDƏBİYYAT

  1. Babayev S. Naxçıvan Muxtar Respublikasının coğrafiyası. “Elm”, Bakı, 1999, 298 s.
  2. Bababəyli N.S., İmrat F.M. Naxçıvan Muxtar Respublikası çaylarında hidrokimyəvi axın. Naxçıvan Universitetinin Elmi Əsərləri, 1, 2015, s.131-138
  3. Bababəyli N.S., İmrat F.M., Bababəyli Y.N. Düylünçay. NDU-nun Xəbərləri. Təbiət elmləri və tibb seriyası, 8,2014, s.104-110
  4. Adedeji K., Hamam Y., Abe B., Abu-Mah-fouz A. Leakage detection and estimation algorithm for loss reduction in water piping networks. Water, 9 (10), 2017, pp. 773
  5. Alvisi S,. Luciani C., Franchini M. Using water consumption smart metering for water loss asses-sment in a DMA: a case study. Urban Water Journal, 16, 2019, pp. 1–7
  6. Boyle T., Giurco D., Mukheibir P., Liu A., Moy C., White S., Stewart R. Intelligent metering for urban water: a review. Water, 5 (3), 2013, pp. 1052–1081
  7. Britton T. C., Stewart R. A., Halloran K. R. Smart metering: enabler for rapid and effective post meter leakage identification and water loss mana-gement. Journal of Cleaner Production, 54, 2013, pp. 166–176.
  8. Candelieri A., Soldi D., Archetti F. Short-term forecasting of hourly water consumption by using automatic metering readers data. Procedia Engineering, 119, 2015, pp. 844–853
  9. Cominola A., Giuliani M., Piga D., Castelletti A., Rizzoli A.E. Benefits and challenges of using smart meters for advancing residential water demand mode-ling and management: a review. Environmental Modelling & Software, 72, 2015, pp. 198–214
  10. El-Zahab S., Zayed T. Leak detection in water distribution networks: an introductory overview. Smart Water, 4 (1), 2019, pp. 5
  11. Ghalehkhondabi I., Ardjmand E., Young W.A., Weckman G.R. Water demand forecasting: review of soft computing methods. Environmental Mo-nitoring and Assessment, 189(7), 2017, pp. 313
  12. Ishido Y., Takahashi S. A new indicator for real-time leak detection in water distribution networks: design and simulation validation. Procedia Engineering, 89, 2014, pp. 411–417
  13. Luciani C., Casellato F., Alvisi S., Franchini M. Green smart technology for water (GST4Water): water loss identification at user level by using smart metering systems. Water, 11 (3), 2019, pp. 405
  14. Mutchek M., Williams E. Moving towards sustainable and resilient smart water grids. Challenges, 5 (1), 2014, pp. 123–137
  15. Sayre S.S., Taraz V. Groundwater depletion in India: social losses from costly well deepening. Journal of Environmental Economics and Management, 93, 2019, pp. 85–100.
  16. Shahanas K.M., Sivakumar P.B. Framework for a smart water management system in the context of smart city initiatives in India. Procedia Computer Science, 92, 2016, pp. 142–147
  17. Xu Y., Goodacre R. On splitting training and validation set: a comparative study of cross-validation, bootstrap and systematic sampling for estimating the generalization performance of supervised learning. Journal of Analysis and Testing, 2 (3), 2018, pp. 249–262

Çapa qəbul olunub: 15 noyabr 2024

Məqaləni yüklə

L.P.İbrahimova – Naxçıxan Muxtar Respublikasında su hövzələrinin məsafədən zondlama və CİS əsasında tədqiqi. Coğrafiya və təbii resurslar, №2 (22), 2024, səh. 28-31.