Coğrafiya və təbii resurslar

MÜXTƏLIFLIK  LANDŞAFTLARIN  TIPOLOJI  STRUKTURUNUN XARAKTERISTIKASI  KIMI

Ş.K.Əzizov

Xülasə. Məqalədə landşaft strukturu müxtəlifliyinin öyrənilməsinin eynicinsliyin kriteriyalarının seçil­mə­si­nin metodiki yanaşmaları araşdırılmışdır. Entropiya öl­çülərinin və riyazi-statistik göstəricilərin tətbiqi, bir tə­rəfdən, təbii rayonların üfüqi landşaft strukturunun kə­miyyət cəhətdən öyrənilməsinə, digər tərəfdən, istifadə olunmuş düsturların xarakterik xüsusiyyətlərini mü­əy­yən etməyə imkanlar açmışdır.Landşaft müxtəlifliyi əm­salının hesablanması üçün formul təklif edilir ki, onun tətbiqi asandır və kartometrik işləri aparmaq lazım ol­madığından vaxta qənaət etməyə imkan verir. Landşaft müxtəlifliyinin dəyişməsinin coğrafi xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi üçün geokomplekslərin tipoloji vahidlərin sahələrin nisbətlərinin təyin olunmasının vacibliyi mü­əyyən edilmişdir. Əgər landşaft parcalanmasının kə­miy­yətləri düz mütanasibli formada landşaft konturlarının sayından asılıdırsa, landşaft müxtəlifliyi əmsalı daha çox tipoloji vahidlərin sayından deyil, onların sahə­lə­ri­nin nisbətindən asılıdır. Eyni zamanda, son 40-50 il ər­zində Böyük  Qafqazın fiziki-coğrafi rayonları üzrə ayrı-ayrı dövrlərin xəritələrinə əsasən hesablanmış land­şaft metrikalarının davamlı azalma tendensiyası mü­əy­yən edilmiş, rayonların landşaft strukturunun pa­ra­metr­lərinə təsir göstərən amillərin qısa təhlili verilmişdir.

Açar sözlər: landşaft strukturası, landşaft parça­lan­ması, landşaft müxtəlifliyi, landşaft xəritəsi, land­şafto­metriya

 

ƏDƏBİYYAT

  1. АЗИЗОВ Ш. К. 1986. Исследование ланд­шафт­ной структуры картографическими методами (на при­мере азербайджанской части Большого Кавказа). Автореф. канд. дис. Баку.  22.
  2. АЗИЗОВ Ш.К. 2017. Информационный по­тен­циал ландшафтной карты и его использование для исследования разнообразия структуры ландшафта. «Интернаука»: научный журнал, №14 (18). Москва, Изд. «Интернаука». 18-20.
  3. АЗИЗОВ Ш.К., РАГИМОВА А.С. 2017. При­менение картографической ландшафтометрии для изучения ландшафтного разнообразия.  Qlobal iq­ti­sadi şərait və Azərbaycanın iqtisadi-cografi mövqeyi. Respublika elmi-praktiki konfrans materialları. Bakı: BDU.  354-359.
  4. АЗИЗОВ Ш.К., ГОДЖАМАНОВ М.Г. 2017. Картографическая ландшафтометрия: развитие на стыке наук, состояние, перспективы. «Coğrafiya və təbii resurslar». 2(6), 60-68.
  5. АЛЕКСАНДРОВА Т.Д. 1975. Статистические методы изучения природных комплексов. Москва, Изд. «Наука». 96
  6. АХЛИМАНОВ Р.М. 1980. Исследование ланд­шафтов картографо-математиче-скими методами (на примере территории Азербайджанской ССР). Автореф. канд. дис.  Баку.  27.
  7. БЕРЛЯНТ А.М. 1971.  Картографический ме­тод исследования природных  явлений.  М.,  Изд. Моск. ун-та,  76
  8. БЕРЛЯНТ А.М. 1986. Использование карт в науках о Земле.  Итоги науки и техники ВИНИТИ,  АН СССР.  Серия «Картография»,  том 12, Москва.  175.
  9. ВИКТОРОВ А.С. 1998.  Математическая мор­фология ландшафта.  М.: ТРАТЕК,   191.
  10. ВИНОГРАДОВ Б.В. 1998. Аэрокосмический мониторинг геосистем с использованием мор­фо­мет­ри­ческих методов. География и природные ресурсы. №4, 97-103.
  11. ГАНЗЕЙ К.С., ИВАНОВ А.Н. 2012. Ланд­шафтное разнообразие Курильских островов. Гео­графия и природные ресурсы.  №2,  87-94.
  12. ГЕРЕНЧУК К.И., ГОРАШ И.К., ТОПЧИЕВ А.Г. 1969. Методика определения некоторых пара­метров морфологической структуры ландшафтов. Из­вестия АН СССР, сер.геогр., №5, 102-109.
  13. ГЕРЕНЧУК К.И., ТОПЧИЕВ А.Г. 1970. Ин­формационный анализ структуры природных ком­плексов. Известия АН СССР, сер.геогр.,  №6,   132-140.
  14. ИВАНОВ А.Н., КРУШИНА Ю.В. 2006. Ланд­шафтное разнообразие и методы его измерения. «Ландшафтоведение: теория, методы, региональные исследования, практика». М.: Географический фак-т МГУ, 99-102.
  15. ИВАШУТИНА Л.И., НИКОЛАЕВ В.А. 1969. К анализу ландшафтной структуры физико-геогра­фических регионов. «Вестник МГУ», сер.геогр., №4, 49-59.
  16. МАМЕДОВ Р.М., ИСМАТОВА Х.Р., ДЖА­ФАРОВА Н.Р. 2016. Комплексная методика сос­тав­ления карт процессов опустынивания Аб­ше­рон­ского полуострова на основе космических снимков. «Известия» НАНА, серии наук о Земле, 3-4,  65-76.
  17. НИКОЛАЕВ В.А. 1979.  Проблемы ре­ги­о­нального ландшафтоведения. М.,  Изд. Моск. ун-та,  160.
  18. ПИРИЕВ Р.Х., АХЛИМАНОВ Р.М. 1981. Применение картографо-информационных методов при исследовании структуры природных ком­плек­сов. «Известия» АН Азербайджанской ССР, серии наук о Земле, 6, 36-44.
  19. ПУЗАЧЕНКО Ю.Г., ДЬЯКОНОВ К.Н., АЛЕ­ЩЕНКО Г.М. 2002. Разнообразие ландшафта и ме­тоды его измерения. «Геграфия и мониторинг би­о­разнообразия».   М.,  Изд. НУМЦ,   143-302.
  20. СЕРЕДОВА Р.В. 1975. Опыт применения ко­личественных методов для анализа ландшафтной структуры (на примере Предмалокавказских нак­лонных равнин Куринской межгорной впадины).  Ав­тореф. канд. дис., Баку,   28.
  21. ФАДЕЕВА Н.В. 1979. Изучение природных комплексов на основе картографической модели.  М.,  Изд. «Наука»,   99.
  22. NAGENDA H. 2002.Opposite trends in response for the Shannon and Simpson indices of landscape di­versity.ApplidGeogr. Vol 22.P.175-185.
  23. TANG J., WANG L., ZHANG S. 2005. In­vestigating landscape pattern and its dynamics in Daqing, China. Intern.Journ.RemoteSensinq.Vol. 26, №11,  P. 2259-2280.
  24. ЛАНДШАФТНАЯ КАРТА Большого Кав­ка­за и сопредельной территории (в пределах Азер­байджана). 1975. Масштаб 1:200000.  Фонды  ИГ НАНА. Баку.
  25. ЛАНДШАФТНАЯ КАРТА Азербайджана. 2014.  Масштаб 1:250000.  Э.К.Ализаде, А.А.Ми­ка­илов, С.Ю.Гулиева, И.Я.Кучинская, Э.Д.Керимова, З.А.Гамидова.  Баку.
  26. LANDŞAFT XƏRİTƏSİ. Azərbaycan Res­pub­li­kası. 2017. Miqyas 1:600000. E.K.Əlizadə, A.A.Mi­ka­yılov, M.C.İsmayılov, S.Y.Quliyeva və b. Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirliyi. BKF.  Bakı.
  27. ЛАНДШАФТНАЯ КАРТА Закавказья. 1983.  Масштаб 1:600000.  Москва: ГУГК.

Məqaləni yüklə