Coğrafiya və təbii resurslar

MİLLİ PARKLARIN İNKİŞAF XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ RAYONLAŞDIRILMASI PERSPEKTİVLƏRİ

A.M. Əliyeva

AR Elm və Təhsil Nazirliyi akademik H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2025.60.60.012

Xü­la­sə. Mil­li park­lar zən­gin tu­rizm po­ten­si-alı­na ma­lik olan əra­zi he­sab olu­nur. Tu­rist­lər mil­li park­lar­da tə­bi­ət­dən zövq al­maq və is­ti­ra­hət et­mək üçün rek­rea­si­ya eh­ti­yat­la­rı­na mü­ra­ci­ət edir. Bu za­man tə­biə­ti mü­ha­fi­zə, maa­rif­çi­lik, el­mi, mə­də­ni, iq­ti­sa­di və di­gər is­ti­qa­mət­li təd­bir­lər hə­ya­ta keçi­ri­lir. Mil­li park­lar həm­çi­nin uni­kal tə­bi­ət əra-zi­lə­ri­nin mü­ha­fi­zə prin­sip­lə­ri­ni hə­ya­ta ke­çi­rir, möv­cud prob­lem­lə­rin ara­dan qal­dı­rıl­ma­sı üçün təd­bir­lər pa­ke­ti iş­lə­yin ha­zır­la­yır və tu­riz­min perspek­tiv sa­hə­lə­ri­ni in­ki­şaf et­di­rir. Son il­lər bu is­tiqa­mət­də gö­rü­lən iş­lər və da­vam­lı tu­rizm inf­rastruk­tu­ru­nun ya­ra­dıl­ma­sı üçün mil­li park­la­rın funk­sio­nal zo­nal­laş­dı­rıl­ma­sı və ra­yon­laş­dı­rıl­ma­sı apa­rı­lır. Funk­sio­nal zo­nal­laş­dı­rıl­ma yo­lu ilə fi­zi­ki pa­ra­metr­lə­rin ox­şar­lıq sə­viy­yə­si mü­əy­yən edi­lir, tə­yi­na­tı üz­rə də­yər prin­sip­lə­ri iş­lə­ni­lib ha­zır­la­nır. Ra­yon­laş­dı­rıl­ma apa­rıl­dıq­da isə əra­zi­nin yer­li xü­su­siy­yət­lə­ri nə­zə­rə alın­maq­la onun fərq­lən­di­ri­ci xü­su­siy­yət­lə­ri aş­kar edi­lir, eko­lo­ji cə­hət­dən müx-tə­lif də­rə­cə­də gər­gin­li­yə ma­lik olan pers­pek­tiv­li rek­rea­si­ya zo­na­la­rı mü­əy­yən olu­nur, tə­bii və ta­ri­xi xü­su­siy­yət­lər, elə­cə də tu­rizm-is­ti­ra­hət mər­kəz­lə­ri nə­zə­rə alın­maq­la xə­ri­tə tər­tib edi­lir. Bu ba­xım­dan, təq­dim olu­nan təd­qi­qat işin­də mil­li park­la­rın in­ki­şaf xü­su­siy­yət­lə­ri araş­dı­rı­lır, bir nü­mu­nə ki­mi Sa­mur-Ya­la­ma Mil­li Par­kı­nın funk­sio­nal zo­nal-laş­dı­rıl­ma üz­rə ra­yon­laş­dı­rıl­ma­sı ve­ri­lir.

Açar sözlər: milli park, turizm, turizm infra-strukturu, funksional zonallaşdırma, rayonlaşdırılma.

ƏDƏBİYYAT

  1. Asgarov, A.T. Bilalov, B.A., Gulaliev, C.G. (2011) Ecological tourism / A.T. Asgarov,. Baku: Adiloglu. 276 p. (in aze.).
  2. Dargahov, V.S. Karimov, R.N., Safarov, R.S. (2015) Theoretical and methodological foundations of the assessment of tourism resource potential and its application in National Parks // – Baku: Tourism and hospitality research. Vol. 4, No. 3, pp. 27-34. (in Aze.).
  3. Gilg, A.W. (1981) Planning for nature con-servation: a struggle for survival and political respec-tability // Planning for Conservation, New York: pp. 97-116.
  4. Kohl, J., Herrera-Fernandez, B. (2021) Condi-tion Based-Protected Area Zoning Tied to Conser-vation Planning and Targets // PARKS. No. 27(1), pp. 43-56. DOI:10.2305/IUCN.CH.2021.PARKS-27-1JK.en
  5. Popov, V.L. How to create a national park / V.L.Popov, Yu.V.Dobrushin, N.V.Maksakovsky (2001) Moscow: Wildlife Conservation Center, 23 p. (in Rus.)
  6. Sabatini, C., Verdiell, A., Iglesias, R. [et al]. (2007) A quantitative method for zoning of protected areas and its spatial ecological implications // Journal of Environmental Management, No. 83(2), p 198-206. doi: 10.1016/j.jenvman.2006.02.005
  7.  Thede, A.K., Haider, W., Rutherford, M.B. (2014) Zoning in national parks: are Canadian zoning practices outdated? // UK: Journal of Sustainable Tourism, Vol. 22, No. 4, pp. 626-645. https://doi.org/10.1080/09669582.2013.875549

 

Çapa qəbul olunub: 10 iyun 2025

Məqaləni yüklə

A.M. Əliyeva – Milli parkların inkişaf xüsusiyyətləri və rayonlaşdırılması perspektivləri. Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (23), 2025, səh. 82-86.