KİMYƏVİ AXIMIN FORMALAŞMASINA FİZİKİ-COĞRAFİ AMİLLƏRİN TƏSİRİ (Azərbaycan Respublikasi daxilində)
M.A.Abduyev
AMEA akad. H.Ə. Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu
AZ 1143, Bakı ş., H. Cavid pr., 115
Xülasə. Məqalədə Azərbaycanın dağ çaylarının kimyəvi axımının formalaşmasına fiziki-cografi amillərin (geoloji quruluşun, torpaq-bitki örtüyünün, meşəliliyin, iqlim amillərinin, çayların su rejiminin) təsiri təhlil edilərək, kimyəvi axımın həmin amillərdən asılılığı araşdırılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, hövzələrində karst prosesləri yayılmış çayların su sərfləri ilə minerallaşma arasındakı əlaqə ikiqolludur. Kimyəvi axımla meşəlilik əmsalı arasında tərs mütənasibliyi əksetdirən əlaqə alınmışdır.
ƏDƏBİYYAT
ABDUYEV M.A. Torpaq örtüyünün və süxurların litoloji tərkibinin çayların kimyəvi axımının formalaşmasına təsiri. Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri. XI cild. Azərbaycanda müasir coğrafi tədqiqatlar. Bakı, 2007a. s. 458-463.
ABDUYEV M.A. Kimyəvi axımın formalaşmasında iqlim amillərinin rolu (Azərbaycan Respublikası daxilində). Coğrafiyanın bu günü və sabahı. Prof. M.A.Müseyibovun anadan olmasının 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları. Bakı, 2007b. s. 153-155.
ABDUYEV M.A. Gursululuq dövründə çay sularının minerallaşması və kimyəvi tərkibi (Azərbaycan Respublikası daxilində). Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri. XIII cild. Ekstremal təbii-dağıdıcı hadisələr və onların yaratdığı ekocoğrafi problemlər. Bakı, 2008a. s. 299-304.
ABDUYEV M.A. Çay sularının qıtsulu dövrdə minerallaşması və kimyəvi tərkibi. Ekstremal hidrometeoroloji hadisələrin qlobal və regional problemləri. Prof. M.Ə.Məmmədovun anadan olmasının 70 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları. Bakı, 2008b. s. 26-29.
BAYRAMOV Ş.P., ZEYNALOVA F.A., NƏCƏFQULİYEV N.A. Atmosfer çirklənməsi və turşulu yağışlar.// Ekologiya və su təsərrüfatı. 2009. №2. s. 11-14.
İMANOV F.Ə., VERDİYEV R.H., AĞAYEV Z.B., HÜMBƏTOVA Ş.Y. Şərqi Azərbaycan çaylarının su ehtiyatları. Bakı-2012. 183 s.
АЛИМОВ А.К. Оценка и прогноз качества коллекторно-дренажных вод и возможности использования их в народном хозяйстве. Баку, Элм. 1997. 191с.
АЛЕКИН О.А. Основы гидрохимии. Л. Гидрометеоиздат. 1970. 444 с.
Геология Азербайджана. Гидрогеология. Изд. АН Азерб. ССР. Баку,2008. 357 с.
ЗАСЛАВСКИЙ М.Н. Эрозия почв. М. Изд. «Мысль», 1974. 245 с.
КРИВЕНЦОВ М.И., ТАРАСОВ М.Н. Прогнозирование минерализации и содержание главных ионов в воде водохранилищ. Л. Гидрометеоиздат, 1976,112 с.
МИНАКОВА Е.А. Учет метеорологических факторов в управление качеством поверхностных вод. Автореф. Канд. Дисс. Геогр.наук. Санкт-Петербург, 2004. 24 с.
СМИРНОВ М.П. Гидрохимия рек гор с тундровоарктическими типами вертикальной поясности России. Известия РАН. Серия географическая, 2008. №2. с. 59-66
ФАДЕЕВ В.В., ТАРАСОВ М.Н., ПАВЕЛКО В.Л. Связь между гидрохимическим и водным режимом равнинных и горных рек СССР. Тр. IV Всесоюзного гидрологического съезда. Л. 1976. Т.9. с. 198-212
ШИХЛИНСКИЙ Э.М. Атмосферные осадки. В кн: Климат Азербайджана. Изд. АН Азерб. ССР, Баку. 1968. с. 152-185
ШИШКИНА Л.А. Гидрохимия. Л. Гидрометеоиздат, 1974. 286 с.