Coğrafiya və təbii resurslar

İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ VƏ ONUN REGİONAL TƏSİRLƏRİ

 

S.E.Kazımova

Azərbaycan Kooperasiya Universiteti

N.Nərimanov 93, Bakı Nərimanov, Az1106

[email protected]

X ü l a s ə

Planetimizdə gedən iqlim dəyişmələri, onun təsirlərinin qiymət­lən­diril­məsi, iqlimin proqnozlaşdırılması dünya alimlərinin, beynəlxalq təşkilatların diqqət mərkəzindədir. Bunun nəticəsidir ki, BMT-nin nəzdində hələ 1992-ci ildə Rio-de-Janeyro şəhərində Iqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası yaradılmış və bu sahədə ən ali hüquqi sənəd sayılan «Kioto Protokolu» qəbul edilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının ərazisində iqlim dəyişmələri əsasən tədrici artan dinamika ilə 1980-ci ildən sonra müşahidə olunur. Belə ki, R.Mah­mu­dovun, R.Verdiyevin  tədqiqatları göstərir ki, 1980-1982-ci illərdən başla­ya­raq əsas iqlim göstəriciləri olan temperatur, yağıntı, külək və s. elementlərin illik dinamikasında dəyişikliklər  baş verir və bu dəyişmə 1995-ci ildən sonra daha intensiv xarakter  almışdır. Ərazidə iqlim dəyişmələrinin regional təsirlərini müəyyənləşdirmək, əsas iqlim göstəricilərinin fəsli və illik paylanma xüsusiyyətlərini araşdırmaq işin əsas məqsədidir. Tədqiqat işində iqlim dəyişmələrinin əsas göstəricilərinin ge­netik və statik dəyişmə dinamikası aşkar edilmişdir. İqlim dəyişmələrinin tə­siri nəzərə alınmaqla  onların fəsli və illik dəyişmələri müəyyən edilmişdir.

Açar sözlər: İqlim dəyişiklikləri, yağıntı, temperatur, regional təsir, maksimal gündəlik yağıntı layı, fəsli temperatur, fəsli yağıntı

 

ƏDƏBIYYAT

  1. İmanov F.Ə. Hidrologiyanın nəzəri əsasları, BDU-nun nəşriyyatı, Bakı 2014 2 IIs.
  2. Verdiyev R.H. Iqlim dəyişmələrinin respubli­ka­nın çay hövzələrinin  su balansına  təsiri. «Insanların  həyat  fəaliyyətinin  təhlükəsizliyinə  aid məruzələr və tezislər», Bakı,  4-5 fevral, 1999-cu il, səh.50-51
  3. Mahmudov R.N. Hidrometeoroloji tədqiqatlar və iqlim dəyişmələri. Iqlim Dəyişmələri üzrə Milli Mər­kə­zin bülleteni, Bakı, 1998, №2, səh.27-30.
  4. Mahmudov R.N. Hidrometeorologiya, iqlim də­yişmələri, təbii fəlakətlər və həyat. «Ziya-Nurlan», 76 s.
  5. Hüseynov H.Ş. Sinoptik meteorologiya, MAA nəşriyyatı, Bakı, 2011, 316 s
  6. Вердиев Р.Г.Водные ресурсы рек Восточного Кавказа в условиях изменения климата, Баку, 1999, 2002, 224 с.
  7. Материалы Всероссийского Гидроло­гичес­кого съезда, Росгидромет, Санкт-Петербург, 2013, 101 с.
  8. Махмудов Р.Н. Прогноз дождевых поводков на реках Азербайджана, Bakı, Ziya, 2001 NPM “Nur­lan” səhifə 204.
  9. Махмудов Р.Н Региональные климатические из­менения и региональный сток в Азербайджане, Гидрометеиздат, Москва, 2016, №9, с 63-69.
  10. 10. Наш будущий климат, ВМО, №952, Женева Швейцария, 2003, 36с23.
  11. Climate change 1995. The sicence of climate change. O.T OT Hought on et. Ac. (ed) II Cambridge, 199 6, 627 p.

 

Çapa qəbul olunub: 01 mart 2021

Məqaləni yüklə