Coğrafiya və təbii resurslar

AZƏRBAYCANIN KİÇİK ÇAYLARININ MAKSİMAL SU SƏRFLƏRİNİN HESABLANMASI

F.Ə.İmanov, A.R.Məhərrəmova

Bakı Dövlət Universiteti, AZ1148, Bakı, Z.Xəlilov küç., 33

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2024.30.93.001

X ü l a s ə

Mə­qa­lə­də mü­şa­hi­də mə­lu­mat­la­rı ol­ma­yan çay­la­rın ya­ğış mən­şə­li mak­si­mal su sərf­lə­ri­ni he­sab­la­maq üçün is­ti­fa­də olu­nan me­tod­la­rın qı­sa ic­ma­lı ve­ril­miş­dir. 19 çay üçün he­sab­la­ma­lar mü­va­fiq ola­raq Azər­bay­can­da və xa­ri­ci öl­kə­lər­də tət­biq edi­lən mak­si­mal in­ten­siv­lik düs­tu­ru və ra­sio­nal düs­tur­la ye­ri­nə ye­ti­ril­miş, alın­mış nə­ti­cə­lər mü­qa­yi­sə­li təh­lil olun­muş­dur. Mak­si­mal in­ten­siv­lik düs­tu­ru­nun əsas pa­ra­metr­lə­ri də­qiq­ləş­di­ril­miş və gös­tə­ril­miş­dir ki, bu hal­da hə­min düs­tur­la he­sab­la­ma­la­rın xə­ta­sı­nın me­di­an qiy­mə­ti 18% aza­lır. Azər­bay­can çay­la­rı üçün ilk də­fə tət­biq olu­nan ra­sio­nal me­tod­la he­sab­la­ma­la­rın nə­ti­cə­si­nə gö­rə bu azal­ma 17% təş­kil edir. Gö­rün­dü­yü ki­mi, hər iki me­tod­la he­sab­la­ma­la­rın də­qiq­li­yi de­mək olar ki, ey­ni­dir.

Açar sözlər: Azərbaycan, kiçik çaylar, maksimal su sərfləri, maksimal intensivlik düsturu, rasional düstur

ƏDƏBİYYAT

  1. İmanov F.Ə. Hidroloji hesablamalar. Bakı, 2011. 263 s.
  2. Mənsimov M.R., Musayeva M.A. Böyük Qafqa-zın cənub yamacının öyrənilməmiş çaylarının hidroloji xarakteristikalarının hesablanması metodikası (Bala-kənçay hövzəsi timsalında) // Su Problemləri, elm və texnologiyalar, № 2 (18), 2021. Bakı, s. 44-57.
  3. Виссмен мл У., Харбаф Т.И, Кнепп Д.У. Введение в гидрологию.–Л.: Гидрометеоиздат, 1979.-470 с.
  4. Владимиров А.М. Гидрологические расчеты.-Л.: Гидрометеоиздат, 1990.-265с.
  5. ВMO-№ 168. Руководство по гидрологи-ческой практике. Том II. Управление водными ресурсами и практика применения гидрологи-ческих методов. Шестое издание, 2012.-324 c.
  6. Евстигнеев В.М. Речной сток и гидроло-гические расчеты. М.: Изд-во МГУ, 1990.-340с.
  7. Магеррамова А.Р. Расчет максимальных рас-ходов воды дождевых паводков рек Азербайджана. Гидрометеорология и экология, 2022. № 69. C. 452-462.
  8. Мамедов М.А. Расчеты максимальных рас-ходов воды горных рек. Л.: Гидрометеоиздат, 1989. -184с.
  9. Махмудов Р.Н. Прогноз дождевых паводков горных рек Азербайджана. Баку: «Зия». 2001. – 203 с.
  10. Пособие по определению расчетных гидро-логических характеристик. Л.: Гидрометеоиздат, 1984.-447с.
  11. Ресурсы поверхностных вод СССР. Т.9, вып. 4. Восточное Закавказье. – Л.: Гидрометеоиздат, 1971.–228с.
  12. СНиП 2.01.14-83. Определение расчетных гидрологических характеристик / Госстрой СССР.-М.: Стройиздат, 1985.-35с.
  13. Соколовский Д.Л. Речной сток. Л.: Гидрометеоиздат, 1968.-539с.
  14. Boucher Mark (2017). Rainfall Intensity-Duration Frequancy (IDF) Curves. 16 pp.
  15. Covaci Ovidiu, Gazda Marius Robert, Niga Bogdan Ionuț, Enea Andrei, Iosub Marina, Tirnovan Alina. Automation of the Rational Formula using GIS infrastructure – Case study Siret River Basin–Romania. PESD 2023, 17, 2; DOI: https://doi.org/10.47743/pesd2023172003
  16. David A. Chin. Water-resources Engineering (Second edition). Pearson Education International, USA, New Jersey, 2006.-962pp.
  17. Fahong Zhang, Jing Guo, Qinghua Yue, Jiali Guo. The research and application on calculation method of design flood in small basin. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 508 (2020) 012116 doi:10.1088/1755-1315/508/1/012116
  18. Jennings M. E., Thomas W. O., Riggs H. C. Nationwide summary of U.S. Geological Survey re-gional regression equations for estimating magnitude and frequency of floods for ungaged sites. Water-Resources Investigations Report 94-4002, United States Geological Survey, Reston, VA, 1994.
  19. Necati Gulbahar. A Comparison Study of Some Flood Estimation Methods in terms of Design of Water Structures. International Journal of Engineering, Vol.2, No.1, 2016. pp.8-13
  20. NIFS – Flood estimation in small Catchments (Literature study) Report no. 60 – 2013. Norwegian Water Resources and Energy Directorate, 2013. pp.44

Çapa qəbul olunub: 15 noyabr 2024

Məqaləni yüklə

F.Ə.İmanov, A.R.Məhərrəmova – Azərbaycanın kiçik çaylarının maksimal su sərflərinin hesablanması. Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (21), 2024, səh. 3-8.