TALIŞ GEOSİSTEMİ RELYEFİNİN MORFOMETRİK İNTERPRETASİYASI

M.F.Umudova

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

X ü l a s ə

Məqalədə Talış geomorfoloji məkanı üzrə 1:200 000 miqyaslı topoqrafik xəritələr əsasında, vahid sahə üsulu ilə hesablanmış, üfüqi və şaquli (səthi və dərininə) parçalanma xəritələrinin tərtibindən, metodikasından, onların bir müstəviyə gətirilməsindən, uyğun qiymətlərin üst-üstə düşdüyü interpolyasi­ya sahələrinin ərazi üzrə paylanmasından, kəmiyyət göstəricilərindən key­fiy­yət göstəricilərinə keçilmə məcburiyyətindən, relyefin mümkün parçalan­ma­sında ekzodinamiki proseslərin rolundan, onların üstünlük dərəcəsindən və nəhayət tədqiqatın nəticəsi kimi alınmış yeni məzmundan – morfoloji gər­gin­lik (morfodinamiki) xəritəsindən, onun oxunmasından və təhlilindən bəhs edi­lir. Ərazidə  ayrılmış 9 keyfiyyət göstəricisi ilə  xarakterizə olunan  sahələrin hər birində ekzodinamik proseslərin təsir mexanizmi açıqlanır. Talış geosiste­mində və eləcə də analoji ərazilərdə ekzodinamiki proseslərin inkişafının və təsiri istiqamətlərinin müəyyən edilməsində, o cümlədən, xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində morfometrik tədqiqatların elmi, elmi-tətbiqi əhəmiy­yəti­nin olması xüsusi qeyd edilir.

Açar sözlər:

Talış geosistemi, relyef, üfüqi parçalanma, şaquli parçalanma, morfoloji gərginlik, ekzodinamik proseslər

ƏDƏBİYYAT

1.Антонов Б.А., Гаджиев В.Д. Талышские горы.  Баку, «Элм», 1993. Моногр. «Рельеф Азербайджана»

2.Бабаев Р.А. Исследование формул среднего угла наклона земной поверхности. Уч. Зап. АГУ, сер.геол.геогр. 1972, № 3.

3.Пириев Р.Х. Методы морфометрического ана­лиза рльефа (на примере Азербайджана) Баку, “Элм”, 1986

4.Райс Р.Дж.  Основы геоморфологии, Москва, Изд. Прогресс, 1980

5.Рельеф земли и математика Изд. “Мысль” Москва,1990

Çapa qəbul olunub: 15 dekabr 2021

Məqaləni yüklə