SİYƏZƏN-SUMQAYIT MASSİVİNİN TAKIRABƏNZƏR TORPAQLARININ MORFOGENETİK XÜSUSİYYƏTLƏRİNİN MÜQAYİSƏLİ SƏCİYYƏSİ VƏ MƏNİMSƏNİLMƏSİ YOLLARI
İ.Ə.Quliyev1*, L.İ.Hüseynova2
1AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu
AZ1143, Bakı, H.Cavid pr.,115
2Sumqayıt Dövlət Universiteti
AZ5008, Sumqayıt, 43-cü məh.
Xülasə
Məqalə çoxillik torpaq tədqiqatlarının, laboratoriya analizlərinin nə-ticələri əsasında yazılmışdır. Əldə olunan nəticələr Mesopotamiyanın və Mərkəzi Asiyanın eyni tip torpaqları ilə müqayisə edilir. Qeyd edilir ki, Siyəzən-Sumqayıt massivi və Cənub-Şərqi Şirvan düzündə torpaqlar eko-coğrafi baxımdan müqayisə edilən coğrafi ərazilərə yaxın olsa da, lakin fərqlər də mövcuddur. Mesopotamiyada və Mərkəzi Asiyada bu torpaqlar xarakterik səhra torpaqlarıdır. Azərbaycanda isə yarımsəhrada formalaş-mışdır. Bundan belə bir məntiqi nəticə doğur ki, Xəzərsahili ərazilərdə həm də torpaqlarda səhralaşma prosesi xeyli zamandır davam edir. Əgər bu ərazilər yaxşı mühafizə olunmazsa, antropogen yüklənmə çoxalarsa səhralaşmaya doğru sürət daha çox arta bilər. Siyəzən-Sumqayıt massi-vinin takırabənzər torpaqları yarımsəhra landşaftı daxilində formalaş-maqla, ətraf torpaqlardan mexaniki tərkibinin ağırlığına, sıxlığına, gil-lərinin rənginə, mikrorelyeflə bağlı xüsusiyyətlərinə görə də fərqlənir. Məqalədə göstərilən kompleks aqrotexniki tədbirlər əsasında torpaqdan yüksək məhsul əldə etməyin yolları göstərilmişdir.
Açar sözlər: su-fiziki xassə, takırabənzər takırlı, infiltrasiya, aqrotexnika, meliorasiya, qranulometrik
ƏDƏBİYYAT
1. Абдуев М.Р. Некоторые данные о химичес-кой характеристике почв Сиазань-Сумгаитского массива. “ДАН Азерб. ССР”, т. XVIII, 1962, №1, с.74–96.
2. Аббасова Р.Я. Методы обеспечивающие об-ратимость процесса засоления в естественных со-лончаках Сиязань–Сумгаитского масcива // Авто-реф. дисс. кандидата с/х наук. Баку: 2009, 19 с.
3. Васильчикова С.И., Дрожжина Т.М. Основ-ные свойства такыровидных почв на песчано-гли-нистых отложениях междуречья Вахш-Пяндж, Почво-ведение, 1978, №7, с. 34–41.
4. Волобуев В.Р. Экология почв. Баку, 1963, 256 с.
5. Генусов А.3., Горбунов Б.В., Двкин A.M. Почвы Южно-Кунядарьинского массива “Труды Института Почвоведения”, АН УзССР, Ташкент, вып. I, 1955, с. 71–84.
6. Герасимов И.П. О такырах и процессах та-кырообразования, Почвоведение, 1931, № 4, с. 5–13.
7. Лимачев Н.С., Решетов Г.Г. Такыры и та-кыровидные почвы Месопотамской аллювиальной равнины (Ирак), Почвоведение, 1981, №11, с. 16–23.
8. Минашин Н.Г. Орошаемые почвы пустыни и их мелиорация, Колос, Москва, 1974, 365 с.
9. Михайловский В.Б. Генетические особен-ности такырных почв Юго-Восточной Ширвани и Сиазань-Сумгаитского массива, Автореф. диссертации кандидата с/х наук. Баку, 1972, 27 с.
10. Петров А.П Водно физические свойства бурых полупустынных и лугово-бурых полупустын-ных почв. Сборник “Генезис и классификация полу-пустынных почв”. Наука, Москва, 1966, с. 222–233.
11. Петров М.П. Пустыни земного шара. Наука, Ленинград, 1973, 433 с.
12. Розанов А.Н. Сероземы Средней Азии. Москва, 1951, 209 с.
13. Сулейманов Н.Р. Связь между кинетикой набухания и гидрологическими константами почвы. “Почвы Сибири: генезис, география, экология и рациональное использование” посвященное 100 ле-тию Р.В. Ковалева, Новосибирск, 2007, с.168–171.
Çapa qəbul olunub: 20 may 2022
Məqaləni yüklə