ŞƏKİ-ZAQATALA BÖLGƏSİNİN BƏZİ LANDŞAFT NÖVLƏRİNİN REQRESSİV EKOCOĞRAFİ TƏZAHÜRLƏRİ VƏ ONLARIN ARADAN QALDIRILMASI YOLLARI

H.L.Mustafabəyli, Y.R.Rəhimov

AMEA Şəki Regional Elmi Mərkəzi

5500, Şəki ş. L. Abdullayev k. 24

X ü l a s ə

Məqalədə Şəki-Zaqatala bölgəsində reqressiv landşaft növlərinin miqyasının yüksələn ardıcıllıqla artması, ərazidə bioloji məhsuldarlığın azalması, landşaft strukturunun bəsitləşməsi və ekoloji stabilliyin zəifləməsi kimi təzahürlərdən və onların aradan qaldırılması yollarından bəhs edilir. Landşaft tiplərinə uyğun sağlamlaşdırıcı fitomeliorativ tədbirlərin həyata keçirilməsi, bölgənin müxtəlif landşaft qurşaqlarında təbii landşaftyaradıcı bitkilərin artırılması yolu ilə reqressiv təzahürlərin aradan qaldırılması imkanları araşdırılmış və iqtisadi rayon ərazisində mövcud olan təbii və antropogen landşaft kompleksindəki reqressiv ekocoğrafi və biogeokimyəvi təmayülləri aradan qaldırılması üçün mövcud suvarma sistemlərinin təkmilləşdirilərək yenidən qurulması, dağətəyi şleyf zonalarında eninə kanalların qazılması və ərazidə damcılama üsulunun tətbiq edilməsinin sürətləndirməsinə ehtiyac olduğu qəbul edilmişdir. Bu üsullardan istifadə nəticəsində ərazidəki torpaq örtüyünün rütubətlilik dərəcəsinin normalar hüdudunda qorunması və həm də ərazidə artezian və subartezian sularının tükənməsinin qarşısının alınması kimi region üçün vacib sayılan problemin həlli qismən yerinə yetirilə bilər.

Açar sözlər:

Reqressiv landşaft, proqressiv landşaft, antropogen landşaft, landşaft dinamikası, Şəki-Zaqatala

ƏDƏBİYYAT

Azərbaycan Respublikasının landşaft-geokimyəvi xəritəsi (miqyas 1:500 000 ). ak. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Bakı, 2017.
Babaxanov N.A. Təbii fəlakətləri ram etmək olarmı? Bakı, 2006, 213 səh.
Budaqov B.Ə., Landşaftlar, Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, 2007, səh. 24-28.
İsmayılova L.A. Böyük Qafqazın cənub yamacının müasir landşaftlarının differensiasiyası və landşaft-ekoloji vəziyyəti. Müasir geosistemlərin regional-coğrafi problemləri, Bakı, 2012, səh. 46-51.
Qaşqay R.M. Su ehtiyatları. Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası. Bakı, 1999,1 cild, səh. 96-97.
Məmmədov Q.Ş. Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı. Elm, 2006, 448 səh.
Mustafabəyli. H.L, Rəhimov Y.R. Azərbaycanın Şəki-Zaqatala bölgəsinin təbii resurslarının landşaft-diaqnostik və iqtisadi xüsusiyyətləri. Şəki 2020, səh.109-129.
Mustafabəyli. H.L. Şəki-Zaqatala bölgəsinin təbii coğrafi aləmi-problemlər-Şəki Regional Elmi Mərkəzi. Tarixə çevrilən 40 il. Bakı.”Apostrof” 2012. səh. 68–120.
Rüstəmov Q,İ., Rüstəmova A.M. Böyük Qafqazın cənub yamacı landşaftlarının ekogeokimyəvi xüsusiyyətləri. Bakı, “Avropa” 2016, 189 səh.
Yusibova S.İ. Böyük Qafqazın cənub yamacı çaylarının hidrokimyəvi göstəricilərinin qiymətləndirilməsi. Müasir geosistemlərin regional-coğrafi problemləri, Bakı, 2012, 272 səh.
Алексеенко, В. А. Экологическая геохимия: учеб. М. : Логос, 2000, 627 стр.
Арустамов Э.А. Природопользование: Учебник. М.: 2001, 284 стр.
Богдановский, Г. А. Химическая экология : учеб. Г. А. Богдановский. М.: Изд-во МГУ, 1994, 284 стр.
Геохимия ландшафтов рудных провинций. А. И. Перельман. Е.Н. Борисенко, Н.С. Касимов и др. М.: Наука, 1982, 262 стр.
Голева Г.А. Гидрогеохимия рудных элементов. М.: Недра, 1977. 216 стр.
Добровольский В.В. Основы биогеохимии: Учебн. Пособ. для географических, биологических, геологических, сельскохозяйственных специаль. вузов. М.: Высш. шк., 1998, 413 стр.
Исаченко А. Г. Ландшафтоведение и физико-географическое районирование. М., 1991, 366 стр.
Мачулина, Н. Ю. Геохимия окружающей среды: учеб. пособие / Н. Ю. Мачулина. Ухта : УГТУ, 2015, 154 стр.
Перельман, А. И. Геохимия ландшафта. А. И. Перельман, Н. С. Касимов. М. : Астрея, 1999, 768 стр.
Соболева Н.П., Язиков Е. Г. Ландшафтоведение. Томск., 2010, 175 стр.

Çapa qəbul olunub: 15 dekabr 2021

Məqaləni yüklə