Coğrafiya və təbii resurslar

ŞƏHƏR LANDŞAFTININ ANTROPOGEN DİNAMİKASI VƏ İNKİŞAF TENDENSİYALARI

Ş.S.Amanova 

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

 

X ü l a s ə

Məqalədə Salyan şəhər landşaftının ərazi və əhali cəhətdən inkişafı və mo­delləşdirilməsi təhlil edilmişdir. Bu zaman şəhərin 1975-ci ilə aid olan topo planından, 2007, 2009 və 2021-ci ilə aid olan peyk şəkillərindən istifadə edil­mişdir. Şəhərin ərazi və əhali cəhətdən inkişafı, onun nəticələri təhlil edilərkən şəhərin çoxillik dinamikası müəyyən edilmişdir. Şəhərin ərazi cəhətdən in­kişafını öyrənərkən 2007, 2009 və 2021-ci illərə aid peyk və kosmik şəkillərlə yanaşı 1975-ci ilə aid olan topo plandan da istifadə edilmiş, şəhərin ərazisi vektorizasiya edilmiş və şəhər ərazisinin dinamikası müəyyən edilmişdir. Bu nəticələr əsasında şəhər landşaftının ərazi dinamikasının orta illik göstəricisi müəyyən edilmişdir. Əhali cəhətdən şəhərin inkişafını müəyyən etmək üçün XIX əsrin sonlarından başlayaraq şəhər əhalisi üzrə statistik göstəricilər təhlil edilmişdir. Orta şəhərlərin demoqrafik inkişafında olan problemlər, onlara tə­sir edən amillər, sosial-iqtisadi inkişaf və digərləri tədqiq edilmiş, demoqrafik vəziyyət, çoxillik vəziyyət təhlil edilmiş və xəritələşdirilmişdir. Şəhər land­şaftında torpaqdan istifadə xəritəsi tərtib edilmiş və nəticələri təhlil edilmişdir. Belə nəticəyə gəlinmişdir ki, məskunlaşmış şəhər landşaftında tikinti sahələri 65%-dən çox ərazini əhatə edir. Buna səbəb isə tikintilərin çox hissəsinin al­çaqmərtəbəli evlər olması ilə əlaqədardır.

Açar sözlər: şəhər landşaftı, Salyan şəhəri, şəhərlərin modelləşdirilməsi, peyk şəkilləri, məsafədən zondlama.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Bədəlov E.S. Azərbaycanın orta şəhərlərinin demoqrafik inkişaf  xüsusiyyətləri. Coğrafiya və təbii resurslar, №1, 2021, səh 107-114
  2. Eminov Z.N. Azərbaycanın əhalisi. “Çıraq”, Bakı, 2005, 560 s
  3. Hacıyev Q.Ə., Rəhimov V.Ə. Azərbaycan SSR inzibati rayonlarının iqlim səciyyəsi. Bakı: Elm, 1977, 270 s.
  4. Həsənov T.G., Kərimli Y.S. Rayon və şəhər­lərin planlaşdırılması. Bakı: “Kooperasiya”, 2014, 360 s.
  5. Kərimov R.N. Azərbaycanın regional mərkəz şə­hərlərinin demoqrafik xüsusiyyətləri və əmək eh­ti­yatlarından istifadə problemləri, avtoref. dis., Bakı, 2008, 25 s.
  6. Гусейнов Ф.М. Формирование и развитие социалистического расселения в Азербайджанской ССР (1920-1980 гг.), автореф. дис., Баку,1983, 25 c.
  7. Исмаилзаде Д.И. Население городов За­гаф­газкого края в ХЖХ- начале ХХ в. Москва: “Наука”, 1991, 250 c
  8. Castells-Quintana D., Herrera-Id´arraga P. Cities in the 21st century: A view from the developing world. Journal of ERSA, 6(2), 2019, pp. 36-47
  9. Duranton G.Agglomeration effects in Co­lombia. Journal of Regional Science, 56(2), 2016, pp. 210–238
  10. World Cities Report 2020. The Value of Sus­tainable Urbanization (2022, 14 fevral). Mənbə: https://unhabitat.org/sites/default/files/2020/10/wcr_2020_report.pdf

 

Çapa qəbul olunub: 28 oktyabr 2022

Məqaləni yüklə