KÜRMÜKÇAY VƏ ŞİNÇAYIN SU EHTİYATLARINDAN SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏNİN OPTİMAL VARİANTLARI

E.B.Cavadzadə, A.Ə.Bayaramov, S.A.Vəliyeva

«HİDROLOQ» MMC, AZ1102, Bakı ş., Tbilisi pr. Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti

[email protected]
DOI: 10.59423/gnr.2024.57.75.004

X ü l a s ə

Mə­qa­lə­də Kür­mük  və  Şin çay­la­rı­nın su eh­ti­yat­la­rın­dan sə­mə­rə­li is­ti­fa­də ilə bağ­lı  həll va­ri­an­tı haq­qın­da mə­lu­mat ve­ril­miş­dir. Bu çay­la­rın ha­zır­da is­ti­fa­də olun­ma­yan Ya­şıl ener­ji po­ten­sia­lın­dan və su eh­ti­yat­la­tı­nın tən­zim­lə­nə­rək komp­les şə­kil­də is­ti­fa­də olun­ma­sı­na kəs­kin eh­ti­yac var­dır. Ha­zır­da bu çay­la­rın su eh­ti­yat­la­rın­dan pə­rə­kən­də şə­kil­də su­var­ma­da is­ti­fa­də olu­nur. Ümu­mən çay­la­rın pa­yız-qış axım­la­rın­dan is­ti­fa­də olun­mur. Bu çay­la­rın höv­zə­lə­rin­də su eh­ti­yat­la­rın­dan is­ti­fa­də­nin möv­cud və­ziy­yə­ti araş­dı­rıl­mış, hid­ro­lo­ji mü­şa­hi­də mə­lu­mat­la­rı əsa­sın­da hid­roe­ner­ji po­ten­sia­lın­dan sə­mə­rə­li is­ti­fa­də, su­var­ma və di­gər komp­leks məq­səd­lər üçün is­ti­fa­də ilə bağ­lı mü­hən­di­si qur­ğu­la­rın və məc­ra­dan kə­nar su an­ba­rı­nın ti­kil­mə­si tək­lif olin­muş­dur. Ye­ni ya­ra­dı­la­caq su an­ba­rı ha­zır­da əsa­sən lil­lə­nə­rək öz funk­si­ya­sı­nı ye­ri­nə ye­ti­rə bil­mə­yən “Əy­ri­çay”su an­ba­rı­nın su­var­ma əra­zi­si­nə özüa­xar re­jim­də su­var­ma su­yu­nun ve­ril­mə­si­ni tə­min edə bi­lə­cək­dir. Qeyd et­mək la­zım­dır ki, 1987-ci il­də is­ti­fa­də­yə ve­ri­lən və 22800 hek­tar əkin sa­hə­lə­ri­nin su­va­rıl­ma­sı üçün nə­zər­də tu­tu­lan “Əy­ri­çay” su an­ba­rı ar­tıq lil­lən­miş­dir. İl­kin he­sab­la­ma­la­ra gö­rə Kür­mük­çay və Şin­ça­yın su eh­ti­yat­la­rı­nın bir his­sə­sin­dən is­ti­fa­də et­mək­lə  ümu­mi həc­mi 90.0 mln.m³ olan məc­ra­dan­kə­nar su an­ba­rı­nın (şər­ti adı “Baq­qal”) ya­ra­dıl­ma­sı müm­kün­dür. Ye­ni su an­ba­rı­nı qi­da­lan­dı­ra­caq su kə­mər­lə­ri üzə­rin­də isə  ümu­mi gü­cü 25.2 MVt  ola­caq 3 ədəd su elekt­rik stan­si­ya­sı­nın  ti­kil­mə­si də müm­kün­dür.

Açar sözlər: suvarma suyu, çay, su ehtiyatları, çoxillik su sərfi, axım həcmi, ildaxili paylanma, derevasiya borusu.

ƏDƏBİYYAT

1. Müseyibov M.A. “Azərbaycanın fiziki coğra-fiyası”. Bakı, 1998.
2. Məmmədov M.Ə. “Azərbaycanın hidroqrafi-yası”. Bakı, 2002.
3. Rüstəmov S.Q., Kaşkay R.M. Azərbaycan SSR-in su ehtiyatları. Bakı, 1989.
4. Əhmədzadə Ə.C., Həşimov A.C. Ensik-lopediya Meliorasiya və su təsərrüfatı. Bakı 2016.
5. İmanov F.Ə., Ələkbərov A.B. Azərbaycanın su ehtiyatlarının müasir dəyişmələri və inteqrasiyalı idarə edilməsi, Bakı, 2017, 352 s.

Çapa qəbul olunub: 15 noyabr 2024

Məqaləni yüklə

E.B.Cavadzadə, A.Ə.Bayaramov, S.A.Vəliyeva – Kürmükçay və Şinçayın su ehtiyatlarından səmərəli istifadənin optimal variantları. Coğrafiya və təbii resurslar, №2 (22), 2024, səh. 22-27.