ДОЛГОСРОЧНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ РЕЖИМОВ ОСАДКОВ В РЕГИОНЕ КУРИНСКОЙ МЕЖГОРНОЙ ВПАДИНЫ

С.Г.Сафаров, Д.С.Гусейнов, З.Г.Кулиев

[email protected]

Аннотация. В статье исследовано влияние гло­бального изменения климата на режим осадков в Ку­ринской межгорной впадине. В ходе исследования использовались данные наблюдений осадков и тем­ператур 15 гидрометеорологических станций за 1991- 2016 гг. Проведен сравнительный анализ раз­личных многолетних показателей осадков (1991-2016) с базовыми значениями (1961-1990). Проана­лизированы 2 многолетних  периода (1991-2004, 2005-2016)  и приведены сравнительные характерис­тики месячных, сезонных и годовых колебаний осадков. Особое внимание было уделено режиму осадков в западной, центральной и прибрежной частях Кур-Аразской низменности и Джейран­чёль­ского низкогоря. Результаты показывают, что за пос­ледние 25 лет среднегодовая температура в за­пад­ной части про­винции составила 13,4⁰С, в Кура-Араз­ской низ­мен­ности 15,4⁰С. А годовое коли­чес­тво осадков  за 1991-2016 гг. в регионе увеличилось на 0,7⁰С по срав­нению 1961-1990гг. Годовое коли­чес­тво осадков за 1991-2016 гг. на станциях Бей­ла­ган и Кюрдамир по­высилось, а в других станциях сни­зи­лось по срав­не­нию 1961-1990 гг. Это пока­за­ние на некоторых стан­циях повысилось даже до 22%. Ре­зультаты предос­тавлены с помощью гра­фи­ков, гис­тограмм и элек­тронных карт. Повышение  средне­го­довых темпе­ра­турных значений и значи­тельное уменьшение осад­ков  в регионе Куринской меж­гор­ной впадины мо­жет привести к будущим за­сухам, опустыниванию и снижению уровня под­зем­ных вод.

Ключевые слова: изменение климата, мити­га­ция, количество осадков, аномалия, нормативное значение, корреляция, интерполяция, тенденция.

ЛИТЕРАТУРА

1. Abdullayev V.R. Azərbaycanın Xəzəryanı əra­zi­lərində hava temperaturunun paylanması və çoxillik dəyişmələri /Azərbaycan coğrafiya cəmiyyətinin əsər­lə­ri, 2011, cild XVI, s. 233-236.
2. Azərbaycan Respublikasının aqroiqlim atlası. Ba­kı-1993, 104 s.
3. Həsənli L.A. Xəzər dənizinin Azərbaycan sahil zonasında meteoroloji parametrlərin müqayisəli analizi / Coğrafiya və təbii resurslar, 2017, №1, s.103-105.
4. Hacıyev A.X. Kür-Araz ovalığında vegetasiya dövrünün temperatur şəraitinin təhlili /Azərbaycan coğ­rafiya cəmiyyətinin əsərləri, 2015, XVII cild, s.225-228.
5. Xəlilov S.H., Səfərov S.H. Azərbaycan Res­pub­li­kasında havanın temperaturunun və atmosfer ya­ğın­tı­la­rının aylıq və illik normaları (1691-1990-cı illər). Bakı-2001, 229 s.
6. Kərimov R.N. İqlim dəyişmələrinin təsirlərinin azaldılması və ona adaptasiya tədbirləri. Bakı-2016, 47 s.
7. Məmmədov Ə.S. Azərbaycanda müasir iqlim də­yişmələri və onun proqnozlaşdırılması. Bakı- 2015, 328 s.
8. Müseyibov M.A. Azərbaycanın fiziki coğ­ra­fi­yası. Bakı, “Maarif”, 1998, 201s.
9. Rəhimov X.Ş., Həsənov M.S., Tağıyeva U.R. İq­lim dəyişmələrinin Azərbaycanın arid və semiarid zona­larının sərhədlərinə mümkün təsirinin qiy­mətləndi­ril­məsi /Coğrafiya və təbii resurslar, 2015, № 2, s. 61-64.
10. Səfərov S.H., Mahmudov R.N. Müasir iqlim dəyişmələri və Azərbaycan. Bakı-2011, 312 s.
11. Səfərov S.H., Hüseynov C.S., İbrahimova İ.V. Azərbaycan Respublikasının qərb ərazilərində uzun­müddətli temperatur dəyişmələrinin xüsusiyyətləri /MAA-nın Elmi Əsərləri, 2018, №1, s.101-108.
12. Şıxlınski. Ə.M. Azərbaycan Sovet Sosialist Res­publikasının istilik balansı atlası. Moskva-1978, 93s.
13. Климат Азербайджана (под ред. Э.М.Ших-линского и А.А.Мадатзаде). Изд. АН Азер­байд­жан­ской ССР. Баку-1968, 342 с.
14. Сафаров C.Г. Грозоградовые и селевые яв­ле­ния на территории Азербайджана и радио­ло­ка­ци­он­ные методы их прогрозирования. Баку-2012, 292c.
15. Huisman O., Rolf A. Principles of Geographic Information Systems. 2009 by ITC, Enschede, The Net­herlands.
16. Rehfeld K., Münch T., Ling Ho S., Laepple T. Global patterns of declining temperature variability from the Last Glacial Maximum to the Holocene, Na­ture, 2018.
17. Lindzen R.S., Taking Greenhouse Warming Se­riously, Energy & Environment, vol.18, (2007), p. 937-950.

Принята к публикации: 1 марта 2021 г.

Скачать статью