QLOBAL İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİNİN ABŞERON YARIMADASININ SU TƏMİNATINA  GÖZLƏNİLƏN TƏSİRLƏRİ

Ə.Ş.Məmmədov¹, A.Ə.Bayramov¹, N.İ.Əliyeva²

¹«Hidroloq»  MMC  

²Milli Aviasiya Akademiyası

[email protected], [email protected], [email protected]

X ü l a s ə

Məqalədə qlobal iqlim dəyişiklikləri və Samur çayından götürülən su həc­minin azalması fonunda  Abşeron yarımadasında yerləşən yaşayış məntəqə­lərinin və sənaye sahələrinin su təminatında yarana biləcək  problemler araş­dırılmışdır. Abşeron yarımadası  su ehtiyatı baxımından Respublikanın ən kə­sad zonalarından biri hesab olunur. Yarımadanın  ərazisinə çox az yağıntı dü­şür,  yerüstü su ehtiyatları yoxdur,  yeraltı suların əsas  hissəsi  duzludur. Bu səbəbdən Abşeron yarımadasının su təminatı bütünlüklə kənardan gətirilən sular hesabına aparılır. Hal hazırda yarımadada yerləşən şəhərlər, kəndlər, sə­naye sahələri və əkin sahələri 5 mənbədən gətirilən sular hesabına  su ilə təmin olunur. Abşeron yarımadasında yerləşən şəhərlərin, kəndlərin,  sənaye sahə­lərinin və əkin sahələrinin su təminatının 70%-ə qədəri  Samur-Abşeron kanalı sistemi vasitəsi ilə həyata keçirilir. Məqalədə qlobal iqlim dəyişikliyi nəti­cə­sində Samur çayında və Samur – Dəvəçi massivində yerləşən digər çaylarda su ehtiyatlarının azalması araşdırılmışdır. Abşeron regionunda, 2020-25-cu il­lərdə yarana biləcək su çatışmazlığı araşdırılmış və müvafiq qabaqlayıcı  təd­birlər təklif olunmuşdur.

Açar sözlər: su təminatı, çaylar, su ehtiyatları, su kəməri, nasos stansiyası, faydalı həcm, iqlim

ƏDƏBİYYAT

1. Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Rusiya Fe­derasiyası Hökuməti arasında Samur transsərhəd ça­yı­nın su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi və mühafizəsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş. Bakı şəhəri, 21 dekabr 2010-cu il.
2. BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Kon­vensiyasına AR-nın ikinci milli məlumatı. Bakı, 2010, s.68
3. Heydər Əliyev Samur-Abşeron suvarma sis­tem­lə­rinin yenidənqurulması layihəsinin banisidir. Bakı, 2013.
4. Влияние водозабора из Самурской долины на экологию Самурского природного комплекса. Об­суждение в Общественной палате Дагестана. РИА «Дагестан» 2014.
5. Джавадов А. Вопросы использовании стока трансграничной реки Самур между Азербайджаном и Россией (Дагестанская республика) [Электронный ресурс]. – http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/cwc/monitassess/.
6. Демин А.П., Шаталова К.Ю. Принципы и практика распределения водных ресурсов трансгра­ничных рек России, География и природные ре­сур­сы 2015 № 1, ст. 22 -29.
7. Иманов Ф.А. Водные ресурсы и их исполь­зо­вание в трансграничном бассейне р. Куры. Санкт-Петербург, 2016, стр.148.
8. Ибадзаде Ю.А. Гидравлика горных рек. Мос­ква, Стройиздат, 1986, 160с.
9. Сайпулаев И. М., Эльдаров Э. М., Эфендиев И. И. Социально-экологические проблемы во­дохоз­яй­ственной деятельности в бассейне реки Самур // Ме­лиорация и водное хозяйство. – 2005. № 1. ст. 26–28.

Çapa qəbul olunub: 01 mart 2021

Məqaləni yüklə