Coğrafiya və təbii resurslar

QARABAĞ ƏRAZİSİNDƏ HƏRBİ TƏCAVÜZÜN EKOGEOMORFOLOJİ FƏSADLARI

S.Ə. Tarixazər

Xülasə

Bu gün üçün yerli və regional miqyasda baş verən hərbi ekosidin ekogeomorfoloji sistemə təsiri haqqında çox az məlumat var. Bu səbəbdən hərbi təsirlərə məruz qalan ərazilərdə və ekogeomorfoloji sistemlərdə xoşagəlməz proseslərin inkişaf riskinin təhlili və proqnozlaşdırılması kimi ciddi məsələlər yaranır. Qısa ekogeomorfoloji təhlil nəticəsində məlum olmuşdur ki, silahlı münaqişələr və hərbi əməliyyatlar ekoloji təhlükəsizliyin pozulmasına səbəb olur, nəticədə ekoloji böhran baş verir. Dağlıq ərazilərdə gedən döyüşlər yamac proseslərinin — sürüşmə, uçqun, ufantı və s. proseslərin aktivləşməsinə gətirib çıxarır. İstehkamların yaradılması, mərmilərin partladılması gələcəkdə eroziya, deflyasiya və s. proseslərə səbəb ola bilər.

Açar sözlər: Qarabağ, hərbi əməliyyat, təcavüz, re-lyef transformasiyası, risk, ekoloji böhran, ekogemor-foloji sistem.

 

ƏDƏBİYYAT

1. Ализаде Э.К., Тарихазер С.А. Структура опасных геоморфологических процессов на Малом Кавказе (в пределах Азербайджана) // Вестник КРАУНЦ «Науки о Земле», 2013, № 1, выпуск 21, с. 138–146.
2. Аверин Д.Н. Война на востоке Украины: боевые действия и экологические последствия [Электронный ресурс] / Д.Аверин. – Режим доступу: euaeco.com.
3. Бируля В.В. Экологические последствия войны // Экология и защита окружающей среды: сборник тезисов докладов III Международной научно-практической конференции. Минск, 19 мая 2016, с. 195–197.
4. Василюк А.В. Война на востоке Украины угрожает биоразнообразию //Астраханский вестник экологического образования. № 4, 2014, с. 80–88.
Coğrafiya və təbii resurslar, №1 (16), 2022
65
5. Доронин А.П., Шестопалов А.В., Канарский И.Д. Экологические проблемы вооруженной борьбы //Военная мысль, 2002, № 3, с. 77–78.
6. Жигалин А.Д., Николаев А.В. Чрезвычай-ные ситуации как отдаленные последствия ло-кальных военных конфликтов // Мат-лы Междунар. науч.-практ. конф. ≪ГЕОРИСК-2012≫.Т. 2. М.: РУДН, 2012, с. 241–245.
7. Зонн С.В. Экологические последствия военных операций в Чечне. «ЭНЕРГИЯ», № 6-7, 2002, с. 20–34.
8. Зуенко В.А., Лактионов К.С. Экоцид Дон-басса // Агротехника и энергообеспечение, 2015.
9. Иваньков П.А. и Захаров Г.В. Местность и ее влияние на боевые действия войск. Местность как элемент боевой обстановки [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://яруга.рф/literatura/49-karty-i-topografiya/508-mestnost-i-ee-vliyanie-na-boevye-deystviya voysk- mestnost-kak-element-boevoy-obstanovki.
10. Качанко А.В. Войны и экологическая безо-пасность // Экология и защита окружающей среды: сборник тезисов и докладов Международной научно-практической конференции, 19–20 марта 2014 г. Минск: БГУ, 2014, 387 с.
11. Кершиене Р.В. Влияние военной деятельности на качество окружающей среды // Экологические аспекты военной деятельности. Вильнюс: Копа, 2005.
12. Мамин Р.Г. Экология войны. 2е изд. перераб. и доп. М.: Экономика, 2011, 493 с.
13. Николаев А.В., Жигалин А.Д. Геоэкологические аспекты военной деятельности // Геоэкология, 2003, № 1, с. 23–31.
14. Тарихазер С.А. Разработка методики де-шифрирования морфоскульптур горных стран (на примее северо-восточного склона Большого Кавказа) // Автореферат дис. на соис. уч. ст. канд. геогр. наук. Баку, 1997, 29 с.
15. Трофимов В.Т., Жигалин А.Д., Барабош-кина Т.А., Харькина М.А. Изменение экологических функций литосферы при военных действиях // Вестн. Моск. ун-та. Сер. 4. Геология, 2006, № 5, с. 68–75
16. Халилов Г.А., Алиев Я.К. Главные черты рельефа и закономерности формирования речных долин и внутригорных котловин юго-восточной части Малого Кавказа // Известия АН Азерб. ССР. Серия наук о Земле, 1985, № 6, с. 103–109.

 

Çapa qəbul olunub: 20 may 2022

Məqaləni yüklə