Coğrafiya və təbii resurslar

QANIX-ƏYRİÇAY VADİSİNİN  PLEYSTOSEN YAŞLI BASDIRILMIŞ TORPAQLARI ƏSASINDA PALEOCOĞRAFİ ŞƏRAİTİN BƏRPASI

R.Ə.Fətəliyev, A.İ.Əliyev

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

X ü l a s ə

Məqalədə Qanıx-Əyriçay vadisinin Orta və Son Pleystosen yaşlı altı sə­ciy­yəvi kəsilişindəki basdırılmış torpaqların əsas göstəriciləri (humus, kar­bo­natlılıq) və palinoloji tədqiqatın nəticələri kompleks şəkildə araşdırılmışdır. Bu ərazidə aşkar olunmuş  torpaq qatlarında humus və karbonatlılığın kə­miy­yətlərinin dərinlik üzrə dəyişmə dinamikası öyrənilmiş, həmin kəmiyyətlər arasında korrelyasının xarakteri müəyyən edilmişdir. Nəticələr palinoloji və mineraloji tədqiqatların məlumatları ilə birgə təhlil edilmiş, humus və karbonatlılığın yüksək olması, o cümlədən, onların arasındakı düz və ya tərs əlaqələrin səbəbləri aydınlaşdırılmışdır. Alınmış yeni nəticələr əsasında Xəzər və Xvalın əsrlərində Qanıx-Əyriçay vadisinin relyefi, iqlimi və bitki örtüyü haqqında əsaslandırılmş elmi fikirlər irəli sürılmüş və həmin dövrlərin paleo­coğrafi şəraiti bərpa edilmişdir.

Açar sözlər:

Pleystosen, Xəzər, Xvalın, basdırılmış torpaq, korrelyasiya, palinoloji tərkib, paleocoğrafi şərait

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Ələsgərov B.C., Şahbazov V.X., Xəlilova Ü.Ə., İsayeva L.V. Azərbaycanın Eopleystosen (Ab­şe­ron əs­ri) yaşlı basdırılmış torpaqları və onların paleo­landşaftın bərpasında rolu. Azərbaycan Coğrafiya Cə­miyyətinin əsərləri, XVI cild, 2011, s. 39-41.
  2. Ələsgərov B.C., Xəlilov C.H., Xəlilov G.Y. Acı­nohur-Ceyrançöl öndağlıq arid ərazisində yayılmış Ho­losen yaşlı basdırılmış torpaqların təkamülü və ekoloji səciyyəsi. AMEA, Xəbərlər, Yer elmləri, № 3, 2000, s. 63-68.
  3. Fətəliyev R.Ə., Tağıyeva Y.N., Xəlilova Ü.Ə., Əliyev A.İ., Muradlı E.V. Azərbaycanın Orta və Son Pleystosen (Xəzər və Xvalın) yaşlı basdırılmış tor­paq­ları və paleocoğrafi şəraitın bərpasında onların rolu. Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri, XIX cild, 2017, s. 35-41.
  4. Fətəliyev R.Ə., Tağıyeva Y.N., Əliyev, A.İ. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında Ho­lo­sen yaşlı basdı­rılmış torpaqların formalaşmasının bəzi xüsusiyyətləri. AMEA, Xəbərlər, Yer elmləri, № 1, 2018, s. 46-51.
  5. Məmmədov Q.Ş. Azərbaycanın torpaq ehtiyatları. Elm. Bakı. 2002, 132 s.
  6. Алескеров Б.Д. Голоценовые погребенные почвы Алазань-Агричайской долины. Бюлл. Ко­мисс. по изучен. Четверт-го. периода. Наука, Мос­ква, № 54, 1985, с.122-126.
  7. Величко А.А., Морозова Т.Д. Особенности па­леогеографического подхода при изучении иско­па­емых и современных почв / в сб. Изучение и ос­во­ение природной среды. М. 1976, c.108-122.
  8. Величко А.А. Природный процесс в Плейс­тоцене. Наука, М. 1973, 256 с.
  9. Иванов И.В., Александровский А.Л. Методы изучения эволюции и возраста почв. НЦБИ АН Пу­щино: ОНТИ СССР, 1984, 54 с.
  10. Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Четвертичные погребенные почвы Алазань-Агричайской долины. Изв. АН Азерб.ССР, Серия наук о Земле, № 6, 1978, с.16-21.
  11. Мамедов А.В., Алескеров Б.Д., Велиeв С.С. Погребенные почвы голоцена Кайнозойских пред­го­рий Большого Кавказа и их значение. Изв. АН Азерб.ССР., Серия наук о Земле, № 6. 1988.
  12. Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Плейстоцен Азербайджана, Баку, Изд-во «Нафта-Пресса», 2002, 190 с.
  13. Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Палео­геогра­фия Азербайджана в раннем и среднем плейстоцене. Изв. АН Азерб.ССР, Баку, «Элм». 1988
  14. Свиточ А.А. Палеогеография плейстоцена. Изд-во МГУ. 1987, 185 с.

 

Çapa qəbul olunub: 30 avqust 2020

Məqaləni yüklə