Coğrafiya və təbii resurslar

LANDŞAFTLARIN EKOLOJİ POTENSİALININ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ (LƏNGƏBİZ SİLSİLƏSİ VƏ ƏTRAF ƏRAZİLƏR TİMSALINDA)

H.A.Xəlilov, G.Ə.İmanova

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

X ü l a s ə

Ləngəbiz silsiləsi və ətraf ərazilərin landşaft komplekslərinin ekoloji po­tensialının qiymətləndirilməsi məqsədilə aparılmış  tədqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, burada geokomplekslərlə insanların təsərrüfat və həyat fəaliyyəti arasındakı münasibət və onların qarşılıqlı təsiri xeyli mürəkkəb­liyi ilə səciyyələnir. Landşaftların hər hansı bir komponentinə göstə­rilən antro­po­gen təsir nəticəsində onun strukturu və funksional fəaliyyəti də­yişikliyə məruz qalır. Bununla yanaşı landşaftda baş verən dəyişikliklər öz növbəsində cə­miy­yətin fəaliyyətinin xarakterinə, insanların həyat tərzinə və psixoloji durumuna müəyyən təsir göstərir. Bu baxımdan ətraf mühitin müha­fizəsi və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadənin tərkib hissəsi kimi landşaft komplekslərinin ekoloji-coğrafi tədqiqi mühüm elmi  və praktiki əhəmiyyət kəsb edir. Apa­rıl­mış tədqiqatlar nəticəsində, ilk dəfə olaraq, ərazidəki texno­gen  (yaşayış mən­təqələri, kommunikasiya sistemləri və s.)  və aqrolandşaftlar (əkin, örüş və biçənək və s.) sahələrinin təshih əmsallarının tətbiqi əsasında landşaft kom­plekslərinin 100 ballıq şkala üzrə ekoloji potensialı qiymətlən­dirilmişdir.

Açar sözlər:

Landşaft, ekoloji potensial, təshih əmsalı, qiymət meyarları, deqradasiya.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Budaqov B.Ə. Relyef. Azərbaycan Milli En­siklopediyası “Azərbaycan” cildi: Bakı, 2007, s.14-25.
  2. Budaqov B.Ə. Fiziki-coğrafi rayonlaş­dırma. Yenə orada, 2007, s.48-55.
  3. Daşdıyev R.H. Landşaftın ekologiyası. Ba­kı: MBM, 2010, 140 s.
  4. İsmayılov M.C. Azərbaycanda iri relyef for­ma­la­rının keçid sahələri landşaftlarının ekoloji xüsu­siy­yət­ləri// Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri, XI cild, 2007, s.30-36.
  5. İsmayılova A.A. Cənub-Şərqi Qafqazın cə­nub ya­macının müasir landşaftlarının rekreasiya po­ten­sialının qiymətləndirilməsi // BDU Xəbərləri, №4. Ba­kı, 2009, 161-166.
  6. Qəribov Y.Ə. Azərbaycan Respublikasının mü­asir landşaftlarının antropogen transformasiyası. Ba­kı: Mars Print, 2011, 300 s.
  7. Məmmədov Q.Ş. Azərbaycan torpaqlarının eko­loji qiymətləndirilməsi. Bakı: Elm, 1998, 282 s.
  8. Məmmədov R.M. Landşaftların opti­mallaş­dırıl­ması:mahiyyəti və tətbiq sahələri// Azərbaycan land­şaft­larının optimallaşdırılması, səmərəli təşkili və davamlı inkişafın müasir problemləri. Azərbaycan Coğ­rafiya Cə­miyyətinin əsərləri, XVI cild, 2011, s.8-11.
  9. Məmmədov R.M., Landşaft planlaşdırılması; ma­hiyyəti və tətbiqi.Bakı, 2016, 292 səh.
  10. Будагов Б.А. Основные географические проб­лемы экологически сбалансированного развития Азербайджанской Республики// Известия Бакин­ско­го университета. №1, 1999, с.164-183.
  11. Kулиева Е.Н. Экологическая оценка техно­генно-нарушенных почв Абше­ро­на. Автореф. дис… канд. биол. Наук. Баку, 2006, 20 с.
  12. Исаченко А.Г. Оптимизация природной сре­ды. Москва: Мысль, 1980, 264 с.
  13. Исаченко А.Г. Экологический потенциал ландшафта // Изв. ВГО, т. 123, вып. 4. 1991,С. 305-316.

 

Çapa qəbul olunub: 15 dekabr 2021

Məqaləni yüklə