Coğrafiya və təbii resurslar

KONVEKTİV PROSESLƏRLƏ ƏLAQƏDAR OLAN TƏHLÜKƏLİ ATMOSFER HADİSƏLƏRİNİN STATİSTİK TƏHLİLİ

 

A.A.Bəşirova 

Milli Aviasiya Akademiyası. Bakı şəh., Mərdəkan pr., 30, AZ1045

[email protected]

 

X ü l a s ə

Məqalədə konvektiv proseslər nəticəsində yaranan topa-yağış buludları və onlarla əlaqədar olan ildırım, leysan yağış və s. təhlükəli atmosfer hadisə­ləri­nin yaranması, inkişafı ətraflı təhlil edilmişdir. Arxiv məlumatlar əsasında Heydər Əliyev Beynəlxalq hava limanı ərazisində 2005-2020-cı illər ərzində topa-yağış buludlarının, ildırım və leysan-yağış hadisəsinin aylar və illər üzrə statistik təhlili yerinə yetirilmişdir. Həmçinin topa-yağış buludu və onunla əlaqədar atmosfer hadisələrinin öyrənilməsinin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, 2021-ci ilin may ayının 10-11-də Abşeron yarımadasında baş vermiş güclü ildırım və dolu hadisəsinin yaranmasına, inkişafına təsir edən müxtəlif amil­lər, o cümlədən sinoptik şərait analiz edilmişdir. Konvektiv prosesləri təhlil etmək üçün aerodrom üzrə müntəzəm hava məlumatı, peyk təsvirləri, doppler radiolokatorundan alınmış təsvirlər və model məlumatları istifadə edilmişdir.

Açar sözlər: ildırım, topa-yağış buludu, peyk təsvirləri, doppler radiolokatoru, şaquli hərəkətlər.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Hüseynov N.Ş. Sinoptik meteorologiya. Bakı, 2011, 316 s.
  2. Hüseynov N.Ş., Məlikov B.M, Hacıyev A.X. Hava limanlarında aviasiya üçün təhlükəli meteoroloji hadisələrin təhlili. Metodik vəsait. Bak, 2016, 250 s.
  3. Hüseynov N.Ş., Məlikov B.M., Hacıyev A.X., Məmmədova H.V. Hava limanları ərazisində konvektiv buludlar və ildırımların yaranmasının qanunauyğun­luqları. Milli Aviasiya Akade­miya­sı­nın Elmi Əsərləri, №1, 2013, səh. 43-55.
  4. Hüseynov N.Ş., Kərimova A.V., Ağayeva A.A.. Abşeron yarımadasında güclü konvektiv pro­seslərin kompleks təhlili. Mühəndislik Akademi­ya­sının Xəbərləri, Cild 9, №4, 2017, səh. 127-132.
  5. Hüseynov N.Ş. Peyk meteorologiyası. Dərslik. Bakı, 2014, 230 s.
  6. Hüseynov N.Ş., Ağayeva A.A. Abşeron yarı­madası üzərində ildırımlı şəraitin qiymət­lən­dirilməsi. Milli Aviasiya Akademiyasının Elmi məcmuələri, Cild 21, №2, 2019, səh. 98-102.
  7. Hüseynov N.Ş., Ağayeva A.A. Heydər Əliyev beynəlxalq aeroportu ərazisində konvektiv proseslərlə əlaqədar olan atmosfer hadisələrinin statistik təhlili. Mü­həndislik Akademiyasının Xə­bərləri, Cild 10, №4, 2018, səh. 123-127.
  8. Аджиев А.Х., Аджиева А.А., Князева З.М., Ста­сенко В.Н. Территориальные особен­ности гро­зо­вой активности на Северном Кав­казе по метеороло­гическим и инструмен­таль­ным данным. Метео­ро­логия и гидрология, №4, 2015, Стр. 46-52.
  9. Богаткин О.Г. Авиационные прогнозы по­годы, Санкт-Петербург, 2010, 288 c.
  10. Бухаров М.В. Диагноз вероятности гроз по спутниковой информации. Метео­ро­логия и гид­ро­логия. №8, 2013, Стр. 5-16.
  11. Веремей Н.Е., Довгалюк Ю.А., Ефимов С.В., Носова А.М., Печенкин А.А. Иссле­дова­ние ливневой и грозовой активности на терри­тории Рос­сии с использованием численной мо­дели кон­век­тивного облака и данных реана­ли­за. Метеорология и гидрология, №1, 2013, Стр. 32-43.
  12. Лещенко Г.П. Авиационная метео­роло­гия, Кировоград,  2009,  487 c.
  13. Папинашвили К.И. Атмосферные про­цес­сы в Закавказье и их связь с макро­цир­кул­яционными процессами над Евразией. Л., Гид­рометеоиздат, 1963 с.
  14. Пашаев А.М., Иманов Ф.А., Гусейнов Н.Ш., Кулиев Г.И., Набиев Р.Н. Климатическая ха­рактеристика аэропорта Гейдар Алиев. Баку, 2007, 208 с.
  15. Сафаров С.Г. Грозоградовые и селевые яв­ления на территории Азербайджана и радио­лока­ционные методы их прогнозирования, Ба­ку, 2012, 290 с.
  16. OGİMET (2021, 1 yanvar). Mənbə: https://www.ogimet.com
  17. Meteoroloji Peyklərin İstismarına dair Avropa Təşkilatı (2021, 10 may). Mənbə: https://eumetview.eumetsat.int

 

Çapa qəbul olunub: 18 dekabr 2022

Məqaləni yüklə