KİÇİK QAFQAZIN QƏDİM ÇAY DƏRƏLƏRİNİN DÖVRÜ TƏKAMÜLÜ VƏ ONLARIN TƏTBİQİ ƏHƏMİYYƏTİ (Azərbaycan timsalında)

R.S.Abdullayev, M.F.Umudova

 AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

X ü l a s ə

Kiçik Qafqazın müasir çay-dərə sistemi iki böyük geoloji planasiya döv­rünü (Yura-Eosen, Oliqosen-Pleystosen) yaşamış, Neotektonik mərhələdə dör­d əsas epoxa üzrə inkişaf edərək (Maykop, Sarmat, Balaxanı əsrləri və müasir planı) endogen və ekzogen proseslərin birgə, qarşılıqlı və dövrü fə­aliyyətinin məhsulu kimi formalaşmış, müasir planını uzun geoxronoloji dövr ərzində almışdır. Bütünlükdə Kiçik Qafqaz meqaantiklinoiumunun müxtəlif  hissələrində butun inkişafı tam müəyyən edilməmiş, amma nişanələri aydın görünən çoxsaylı paleo çay-dərə sisteminin qalıqları mövcuddur.Məqalədə bu qeosistemin təkamülü dövrü inkişaf tarıxindən, geosistemdə müxtəlif mər­hələlər üzrə dəyişilməyə məruz qalan relyefi formalaşdıran qədim çay şə­bə­kəsinin fəaliyyətindən, inkişafından, onun miqrasiyasından və bunların öyrə­nilməsinin səpinti faydalı qazıntıların (yataq, təzahür, nisanə və s.) axtarışı tədbirlərinin planlaşdırılması zamanı tətbiqi əhəmiyyətindən bəhs edi­lir.   

Açar sözlər: Geoxronoloji dövrlər, Neotektonik mərhələ, çay dərəsi, geomorfologiya, Kiçik Qafqaz

ƏDƏBİYYAT

1. Абдуллаев Р.С. Морфоструктурные условия развития речных долин Мaлого Кавказа / Баку, Элм, Матер. У съезда Геогр. Общ. Азерб.ССР, 1985
2. Антонов Б.А. Основные этапы истории раз­ви­тия рельефа юго-восточного Закавказья (в преде­лах Азербаджана)./ Труды Азерб. Геогр. Общ., Баку, 1960
3. Гаджиев В.Д. Перспективные участки россы­пиобразования и характеристика рыхлых отложений междуречья Тертерчая и Каркарчая. / Мат. У съезда Геогр.Общ. Азерб. Баку, «Элм», 1985. с. 55-57
4. Кулузаде В.А., Абдуллаев Р.С. Морфо­струк­ту­ры северо-восточной части Малого Кавказа и их классификация (междуречье Дзегамчай и Кю­рак­чай). // Изв. АНАз ССР, Сер. Наук о Земле, 1983, № 3, с. 52-57
5. Танрывердиев Х.К. «Геоморфология бассейна р.Акера» Автореф. канд. дисс. Баку, 1986.
6. Халилов Г.А. О связи гидрографической сети с разрывной тектоникой и использование ее при по­исках местораждений полезных ископаемых (на примере междуречья Таузчая и Храми северо-вос­точного склона Малого Кавказа) // Cер.Наук о Зем­ле, Баку, 1975, № 5 с. 31-35
7. Халилов Г.А. Морфоструктурный и палеогео­морфологический анализ и поисковое значение изу­чения рельефа на примере восточной части Малого Кавказа. Автореф. докт. дис. Баку, 2004
8. Ширинов Н.Ш., Кулиев Р.Я., Танрывердиев Х.К. «Геоморфология долины р.Акера (Малый Кав­каз)» / Уч.зап. АГУ, сер.геолого географических наук, № 5, 1967, с.48-54
9. Шихалибейли Э.Ш. Геологическое строение и история тектонического развития восточной части Малово Кавказа. (Тектоническая структура и маг­ма­тизм). Том П, изд. АН Азерб.ССР, Баку, 1966

Çapa qəbul olunub: 01 mart 2021

Məqaləni yüklə