HƏKƏRI ÇAY HÖVZƏSİNİN MEŞƏ ÖRTÜYÜ VƏ ÇAY HÖVZƏSİNİN EKOLOJİ VƏZİYYƏTİ İLƏ REGİONAL HİDROLOJİ REJİM ARASINDAKI QARŞILIQLI ƏLAQƏLƏRİN MÜƏYYƏNLƏŞDİRİLMƏSİ VƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

A.S.Ağbabalı¹, V.M.Məmmədəliyeva², V.R.Nəsirova²

¹BDU, Bakı ş, Z.Xəlilova küç., 23,  AZ1148,

^2,3Bakı ş., MAKA Ekologiya institutu, S.S.Axundov 1, AZ1115

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2024.19.87.017

X ü l a s ə

Məqalədə peyk məlumatlar əsasında tədqiqat ərazisinin müxtəlif illər üzrə meşə-bitki örtüyü dəyişikliklərinin dinamikası NDVİ indeksləri vasi-təsilə müəyyənləşdirilmiş, hidroloji rejimdə baş vermiş dəyişikliklərin meşə örtüyünün ekoloji vəziyyətinə təsiri qiymətləndirilmişdir. Bundan əlavə yer səthinin örtüyü növləri üzrə artan, azalan və dəyiş-məyən sahələri əks etdirən təsvirlər, müxtəlif illər üzrə meşə-bitki örtüyü növlərində baş verən dinamik vəziyyətini əks etdirən xəritələr, tədqiqat əra-zisində müxtəlif illərin təsvirlərinin müqayisəsi nəticəsində alınmış dinamika xəritələrinin sahə göstəricilərinə əsasən histoqram tərtib olunmuşdur. Daha sonra bitkinin tərkibindəki suyun vəziyyətini göstərən VCİ indeksi (Vege-tation Condition İndex) təyin olunmuş və dinamik vəziyyəti müəyyən edi-lərək kəmiyyətcə qiymətləndirilmişdir. Laçın, Qubadlı və Zəngilan rayonları ərazisinin çay şəbəkəsi və hidroloji vəziyyətin dinamikasını əks etdirən diaqramlar tərtib olunmuşdur. Meşə ör-tüyündə və ətraf ərazilərdə müşahidə olunmuş ekoloji parametrlərin regional hidroloji rejimlə əlaqələri müəyyənləşdirilmişdir.

Açar sözlər: meşə örtüyü, çay hövzəsi, ekoloji vəziyyət, hidroloji rejim, su indeksi, ekoloji parametrlər.

ƏDƏBİYYAT

1. Əliyev H.Ə., Xəlilov M. Y. Təbiətin yaşıl libası. “Gənclik ”, Bakı, 1988, 174 s.
2. Əmirov F. Azərbaycan Respublikasının me-şələri və meşə təsərrüfatı. Bakı, 1997, 138 s.
3. Hüseynov R. Azərbaycanın meşə sərvətləri. Bakı, 1968, 152 s
4. Xəlilov M.Y. Bitki örtüyü. Otlaqların və-ziyyəti və problemləri. “Azərbaycan Respublika-sının regional-coğrafi problemləri” Bakı- 2003, s. 99- 113.
5. Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Azərbay-canın meşələri. Bakı, Elm, 2002. 472 s.
6. Горбачева Е.Н. Программный ком-плекс ENVI профессиональное решение для комплексной обработки мультиспектральных, гиперспектраль-ных и радарных данных / Геоматика, №2, 2013, C. 50-54.
7. Дистанционное зондирование [Электрон-ный ресурс] : Определение задач обработки снимка и выбор способа классификации. http://www.nrcgit.ru/aster/methods/metods/spectrum_angle.html
8. Лаптик Д.В. Библиотека картографичес-кого обеспечения: руководство по исполь-зованию карт / Д.В. Лаптик. – Мн.: НИИСА, 2014. – 25 с.
9. Терехин Э.А. Анализ каналов спутни-ковых данных Landsat TM для оценки харак-теристик лесных насаждений лесостепной про-винции Среднерусской возвышенности / Исследование Земли из космоса. 2012. №2. С. 53-61.
10. ArcGIS official website [Electronic resource]: http://www.arcgis.com/home/index.html
11. Earth Explorer | U.S. Geological Survey. [Electronic resource]: URL: https://earthexplorer.usgs.gov.
12. Quinn J.W. Spectral band combination [Electronic resource] – URL: http://web.pdx.edu/~emch/ip1/bandcombinations.html.
13. Remote Sensing based Dynamics of the Aral Sea Water Area. [Electronic resource]: URL: https://arcreview.esri-cis.ru/2015/08/09/dynamics-of-the-aral-sea-water-area/
14. What is NDVI (Normalized Difference Vegetation Index)? [Electronic resource]: URL: https://gisgeography.com/ndvi-normalized-difference-vegetation-index/

Çapa qəbul olunub: 15 noyabr 2024

Məqaləni yüklə

A.S.Ağbabalı, V.M.Məmmədəliyeva, V.R.Nəsirova – Həkəri çay hövzəsinin meşə örtüyü və çay hövzəsinin ekoloji vəziyyəti ilə regional hidroloji rejim arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin müəyyənləşdirilməsi və qiymətləndirilməsi. Coğrafiya və təbii resurslar. №2 (22), 2024, səh. 109-114.