Coğrafiya və təbii resurslar

DÖVLƏT PROQRAMLARINDA TİKİNTİ MATERİALLARI SƏNAYESİNİN İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİNİN PERSPEKTİVLİYİ VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ MƏSƏLƏLƏRİNİN ƏSASLANDIRILMASI

N.K.Abdullayeva

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi, akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, AZ 1143, Bakı ş., H.Cavid pr. 115

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2023.20.44.009

X ü l a s ə

Mə­lumdur ki, son il­lər­də pay­taxt və ət­raf böl­gə­lər­də ya­ra­nan  eko­lo­ji prob­lem­lə­rin bö­yük bir qis­mi ti­kin­ti ma­te­ri­al­la­rı sə­na­ye­si­nin  sü­rət­lə in­ki­şa­fı ilə əla­qə­dar­dır. Son 20 il­də res­pub­li­ka­da ar­tan ti­kin­ti-qu­ru­cu­luq iş­lə­ri ti­kin­ti ma­te­ria­lı  is­teh­la­kı­nı ar­tır­maq­la da­ha çox ti­kin­ti ma­te­ria­lı xam­ma­lı­nın ha­si­lat və ema­lı­na gə­ti­rib çı­xar­dıb. Əl­bət­tə, ti­kin­ti ma­te­ria­lı xam­ma­lı­nın  ha­si­lat və ema­lı­nın art­ma­sı ət­raf alə­min da­ha çox çirk­lən­mə­si de­mək­dir. Ey­ni za­man­da ha­si­lat və emal­da­kı ar­tım xam­mal eh­ti­yat­la­rın da­ha tez tü­kə­nə­cə­yi ilə əla­qə­dar na­ra­hat­lıq­la­rın ya­ran­ma­sı­na sə­bəb olub.  Bu məq­səd­lə mə­qa­lə­də Ba­kı və Ab­şe­ron-Xı­zı  iq­ti­sa­di ra­yon­la­rın­da ti­kin­ti ma­te­ri­al­la­rı sə­na­ye­si­nin in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­nin pers­pek­tiv is­ti­qa­mət­lə­ri və ət­raf mü­hi­tin mü­ha­fi­zə­si mə­sə­lə­lə­ri təh­lil edil­miş­dir. İlk növ­bə­də hər iki iq­ti­sa­di ra­yon­da ti­kin­ti ma­te­ri­al­la­rı sə­na­ye­si­nin in­ki­şa­fı­na və ət­raf mü­hi­tin çirk­lən­mə­si­nə tə­sir gös­tə­rən tə­bii və iq­ti­sa­di amil­lər öy­rə­nil­miş­dir. Re­gi­on­da ti­kin­ti ma­te­ri­al­la­rı sə­na­ye­si­nin müa­sir və­ziy­yə­ti, pers­pek­tiv­lə­ri və ət­raf mü­hi­tin mü­ha­fi­zə­si mə­sə­lə­lə­ri  sta­tis­tik  və el­mi ma­te­ri­al­lar əsa­sın­da təh­lil edil­miş­dir.

Açar sözlər: tikinti materialları, dövlət proqramları, ekoloji problemlər, tikinti sənayesi, təkrar emal, ekoloji problemlər

ƏDƏBİYYAT

  1. “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”in təsdiq edilməsi haqqında Azərbay­can respublikası prezidentinin sərəncamı. Bakı şəhəri, 2 fevral, 2021-ci il, № 2469, 6 s.
  2. “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proq­ra­mı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Res­publi­kası Prezidentinin Fərmanı. İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti. Bakı şəhəri, 29 yanvar, 2019-cu il, № 500, 184 s.
  3. Abdullayeva N. Abşeron-Xızı iqtisadi rayo­nu­nun mineral tikinti xammal resursları // AMEA, Qara­bağ və və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında təbii-təsərrüfat sistemlərinin təşkili və idarə edilməsi möv­zu­sunda elmi-praktiki konfransın materialları, Bakı, 2022, 75-84 s.
  4. Azərbaycan regionları. ARSK-nin materialları. Bakı, 2022, 775 s.
  5. Azərbaycan respublikasının coğrafiyası. III cild. Regional coğrafiya. Bakı, 2015, 400 s.
  6. Azərbaycan sənayesi. ARSK-nin materialları. Bakı, 2022, 213 s.
  7. Azərbaycanda tikinti. ARSK-nin materialları. Bakı, 2022, 256 s.
  8. Bakı şəhərinin statistikası. ARSK-nin mate­ri­al­ları. Bakı, 2022, 55 s.
  9. Bayramov V.A. Milli iqtisadiyyatın daya­nıq­lı­lığı. Bakı, 2019, 304 s.
  10. İmanova S.H Torpaqların ekologiyası və mü­ha­fizəsi yolları (Abşeron yarımadası timsalında). Bakı, 2014, 173 s.
  11. Paşayev N.Ə. Qarabağ və Şərqi-Zəngəzur iq­ti­sadi rayonlarında yaşıl iqtisadiyyatın ərazi təşkilinin in­kişaf perspektivləri // AMEA, Qarabağ və və Şərqi Zən­gəzur iqtisadi rayonlarında təbii-təsərrüfat sistemlərinin təşkili və idarə edilməsi mövzusunda elmi-praktiki kon­fransın materialları, Bakı, 2022, 28-39 s.
  12. Sənaye Məhsullarının Statistik Təsnifatı, 2019. Bakı, 2021, 300 s.
  13. Yerin təkinin geoloji öyrənilməsinə və mineral xammal bazasından səmərəli istifadəyə dair 2020-2024-cü illər üçün Dövlət Proqramı. Bakı ş., 16 mart 2020-ci il, № 1941, 8 s.
  14. Антропогенная геоморфология большого Баку/ Э.К.Ализаде, С.А.Тарихазер, С.Г.Мамедов [и.д] Баку: НАНА, 2017, 297 с.

Çapa qəbul olunub: 20 dekabr 2023

Məqaləni yüklə

N.K.Abdullayeva – Dövlət proqramlarında tikinti materialları sənayesinin inkişaf etdirilməsinin perspektivliyi və ətraf mühitin mühafizəsi məsələlərinin əsaslandırılması. Coğrafiya və təbii resurslar, №2 (20), 2023, səh. 62-71.