DAŞKƏSƏN VƏ GƏDƏBƏY RAYONLARININ TORPAQLARINDA DƏMİR SİLİKATLARININ MİQDARI VƏ MEŞƏ BİTKİLƏRİNİN VƏZİYYƏTİ

M.Q.Musayev, V.M.Məmmədəliyeva, V.P.Nəsirova

Xülasə

Azərbaycanın Daşkəsən və Gədəbəy rayon-larında dağ-mədən sənayesinin inkişafı meşə təsər-rüfatına xeyli ziyan vurur. Məqalə 1987-ci ildən 2019-cu ilə qədər olan dövr üçün meşələrin deqra-dasiyasının öyrənilməsinə, eləcə də torpaqlarda mineralın olması ilə meşənin vəziyyəti arasında əlaqənin müəyyənləşdiril-məsinə həsr olunub. Tədqiqat Yerin məsafədən zondlan-ması metodlarından və GIS texnologiyalarından istifadə etməklə həyata keçirilir. İlkin məlumat kimi Landsat-5 və Landsat-8 peyklərinin multispektral təsvirlərindən is-tifadə olunur. Onların emalı üçün spektral və geoməkan analiz üsullarından istifadə edilmişdir. SIPI spektral in-deksi meşənin vəziyyətini müəyyən etmək üçün istifadə olunur və onun stressə qarşı həssaslığı. SIPI dəyərlərinə əsasən, bütün meşə sahələri sağlam, zədələnmiş və ya məhv edilmiş kimi təsnif edilir. Torpaqda dəmir sili-katlarının olması haqqında məlumat əldə etmək üçün müvafiq geoloji spektral göstərici FerrousSilicates isti-fadə olunur. Tematik xəritələr hesablanmış qiymətlər əsasında qurulur. Bu xəritələrin üst-üstə qoyulması ilə müxtəlif siniflərdən olan meşə sahələrində bu faydalı qazıntıların yerləşdiyi ərazilər müəyyən edilir. Bir neçə il ərzində məlumatların emalı proseslərin dinamikasını müəyyən etməyə imkan verdi. İki tədqiqat sahəsində proseslərin oxşarlığını müəyyən etmək üçün korrel-yasiya təhlili də aparılır. Alınan nəticələr cədvəl və qra-fik şəklində təqdim olunmuşdur.

Açar sözlər: meşə və bitki örtüyü, peyk şəkilləri, spektral göstəricilər, minerallar, dəmir silikatlar.

ƏDƏBİYYAT

1. Kərimov M.K. Azərbaycanın Milli Ensiklo-pe-diyası, Daşkəsən rayonu, Bakı: Azərbaycan Milli En-siklopediyası, 2015. Т. VI. (азерб.).
2. Kərimov M.K., Azərbaycanın Milli Ensiklo-pediyası, Gədəbəy rayonu, Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, 2007. Т. Azərbaycan (азерб.).
3. Колесникова О.Н., Черепанов А.С. Возмож-ности П.К, ENVI для обработки мультиспектраль-ных и гиперспектральных данных, Геоматика. №3. 2009. С.24–27.
4. Bruno R., Kasmaeeyazdi S., Tinti F., Mandanici E., Balomenos E., Spatial Component Analysis to Improve Mineral Estimation Using Sentinel-2 Band Ratio: Application to a Greek Bauxite Residue. Minerals. 2021; 11(6):549. https://doi.org/10.3390/min11060549. Data access: 27.07.2021.
5. Spectral Indexes To Make Vegetation Analysis Complete. URL: https://eos.com/blog/6-spectral-indexes-on-top-of-ndvi-to-make-your-vegetation-analysis-complete,  Data access: 14.07.2021.
6. Химическая классификация минералов. URL: https://bsu.by/faculties/ekspozitsii-muzeya/khimicheskaya-klassifikatsiya-mineralov.php,  Data access: 23.07.2021
7. Geology Indices Background. URL: https://www.l3harrisgeospatial.com/docs/backgroundgeologyindices.html, Data access: 26.07.2021

Çapa qəbul olunub: 20 may 2022

Məqaləni yüklə