Coğrafiya və təbii resurslar

BÖYÜK QAFQAZIN CƏNUB YAMACINDA RELYEFİN MÜHÜT ƏMƏLƏGƏTİRİCİ FUNKSİYASI HAQQINDA (ŞİNÇAY VƏ GİRDİMAN ÇAYLARI ARASI)

 

Ş.F.İsmayılova

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi, akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2023.77.13.005

Xü­la­sə. Rel­ye­fin mü­hit əmə­lə­gə­ti­ri­ci funk­si­ya­sı, əsa­sən onun tə­bii və ant­ro­po­gen land­şaft­la­rın dif­fe­ren­sia­si­ya­sı­nı, ha­va­nın tem­pe­ra­tu­ru­nu, rü­tu­bə­ti­ni, tor­paq-bit­ki ör­tü­yü­nü, üz­vi və mi­ne­ral mad­də­lə­rin pay­lan­ma­sı­nı, fi­zi­ki-coğ­ra­fi sə­ciy­yə­si­ni şərt­lən­di­rən baş­lı­ca amil ol­ma­sı ilə əla­qə­dar­dır. Rel­ye­fin, eko­sis­tem­lə­rin tə­məl ün­sü­rü­nü təş­kil et­mə­si mü­hüm rek­rea­si­ya eh­ti­yat­la­rı­na və es­te­tik po­ten­sia­la ma­lik ol­ma­sı, geo­mor­fo­lo­ji tə­bi­ət abi­də­lə­ri­nin tu­riz­min, xü­su­si­lə də eko­tu­riz­min və geo­tu­riz­min in­ki­şa­fın­da mü­hüm əhə­miy­yət kəsb et­mə­si  haq­qın­da­kı fi­kir­lər də nə­zə­rə alı­na­raq onun mü­hit əmə­lə­gə­ti­ri­ci funk­si­ya­ya ma­lik ol­ma­sı kon­sep­si­ya­sı irə­li sü­rül­müş­dür. Bu ba­xım­dan Bö­yük Qaf­qa­zın cə­nub ya­ma­cı­nın mü­rək­kəb tə­bii şə­rai­tə, özü­nə­məx­sus geo­mor­fo­lo­ji qu­ru­lu­şa ma­lik ol­ma­sı­nı, öl­kə­mi­zin ən in­ten­siv məs­kun­la­şan əra­zi­lə­rin­dən bi­ri­ni təm­sil et­mə­si­ni və son il­lər­də rek­rea­si­ya ba­xım­dan in­ten­siv mə­nim­sə­nil­mə­si­ni nə­zə­rə ala­raq mə­qa­lə­də rel­ye­fin mü­hit əmə­lə­gə­ti­ri­ci funk­si­ya­sı­nı bu əra­zi tim­sa­lın­da təd­qiq et­mi­şik.

Açar sözlər: Relyef, mühit, ekosistem, dina­mi­ka, gərginlik.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Alizade E.K., Tanriverdiyev X.K., Khalilov H.A. and others. Geomorphological zoning. Geography of the Republic of Azerbaijan. Physical geography. Baku: Elm, 2014, pp. 127-132. (in Azerbaijan).
  2. Budagov B.A. Landslides of the southern slope of the South-Eastern Caucasus // Az. SSR SA News Earth Sciences Series. 1966, No. 2, p. 95-101.
  3. Berdyshev, S.N. Popular geographical encyc­lopedic dictionary. Moscow: 2002, 768 p ( in Russian).
  4. Mikayilov A.A., Guliyev S.Y. Patterns of formation and development of landscapes under the influence of the barrier effect of mountains in the Azerbaijani part of the Greater Caucasus (1998-2000). (report).
  5. National atlas. Azerbaijan Republic State Land and Mapping committee. Baku Cartography Factory, 2014 (in Azerbaijan).
  6. Pozdeev V.B. Functions of relief as an element of the geoecosystem. Geomorphology at the turn of the 21st century. 4 Shchukin readings. Proceedings. Moscow: 2000, 197-100 p ( in Russian).

 

Çapa qəbul olunub: 20 dekabr 2023

Məqaləni yüklə

 

Ş.F.İsmayılova – Böyük Qafqazın cənub yamacında relyefin mühüt əmələgətirici funksiyası haqqında (Şinçay və Girdiman çayları arası). Coğrafiya və təbii resurslar, №2 (20), 2023, səh. 34-38.