Coğrafiya və təbii resurslar

BÖYÜK QAFQAZIN CƏNUB-ŞƏRQ HİSSƏSİNİN BƏZİ MİKROORONİMLƏRİNİN TƏDQİQİ (Mənfi relyef formalarını əks etdirən mikrooronimlər)

V.N.Bəndəliyev

ETSN yanında Milli Hidrometeorologiya Xidməti, 

[email protected]

DOI: 10.59423/gnr.2024.72.88.018

X ü l a s ə

Mə­qa­lə­də Bö­yük Qaf­qa­zın cə­nub-şərq his­sə­si­nin mən­fi rel­yef for­ma­larının mik­ro­ad­la­rın­dan bəhs edi­lir. Qeyd edi­lən əra­zi müs­bət və mən­fi rel­yef for­ma­larının mik­roo­ro­nim­lər­lə zən­gin ol­ma­sı ilə  fərq­lə­nir. Ümu­miy­yət­lə, bu əra­zi­lə­r­də is­tə­ni­lən qə­dər mik­ro­ad­la­rı özün­də əks et­di­rən mən­fi rel­yef for­ma­larının coğ­ra­fi ad­ları var­dır. Bü­tün bun­la­ra sə­bəb isə əra­zi­nin şa­qu­li zo­nal­lı­ğı (aran, yay­laq və  s.) im­kan ver­miş­dir. Çün­ki əha­li yay­laq-qış­laq ki­mi is­ti­fa­də et­dik­lə­ri sa­hə­lər­də hər bir ob­yek­tə ad ver­miş­lər. To­po­nim­lər tə­bii-ta­ri­xi, mə­nə­vi-ədə­bi ir­si­mi­zin qo­run­ma­sı, o cüm­lə­dən Azər­bay­can xal­qı­nın ta­ri­xi-coğ­ra­fi keç­mi­şi­nin ay­rı-ay­rı döv­rü­nün öy­rə­nil­mə­sin­də  qiy­mət­li və zən­gin ta­ri­xi mən­bə ol­maq­la, di­gər elm sa­hə­lə­ri üçün də ma­raq­lı təd­qi­qat ob­yek­ti­dir. Bu ba­xım­dan əra­zi­dən qey­də alın­mış bə­zi şəxs, tay­fa, nə­sil ad­la­rı, si­ta­yiş yer­lə­ri, fay­da­lı qa­zın­tı ad­la­rı, rel­yef, rəng, möv­qe bil­di­rən, hid­ro­­nim, ya­şa­yış mən­tə­qə ad­la­rı, tə­sər­rü­fat fəa­liy­yə­ti, qa­la ad­la­rı, bit­ki və hey­van ad­la­rı və b. bağ­lı ya­ran­mış mən­fi rel­yef  for­ma­lı  mik­roo­ro­nim­lə­ri təd­qi­qa­ta cəlb edil­miş­dir. Mik­roo­ro­nim­lə­rin ta­ri­xi keç­mi­şi, onun di­li, ya­ran­ma ta­ri­xi, mən­şə­yi, mə­na­sı və s. haq­qın­da araş­dır­ma­lar apa­rıl­mış­dır.

Açar sözlər: toponim, mikrooronim, mənfi relyef formaları, Böyük Qafqaz, Dağlıq Şirvan.

ƏDƏBİYYAT

  1. Ab­ba­so­va M.Ə. Ab­şe­ron re­gio­nu to­po­nim­lə­ri­nin təd­qi­qi. c.ü.f.d. dis. av­to­re­fe­ra­tı. Ba­kı,-2010. 24 s. .
  2. Ab­ba­so­va M.Ə. Bən­də­li­yev N.S. Məm­mə­dov X. H Bö­yük Qaf­qa­zın Cə­nub-Şərq his­sə­si­nin to­po­ni­mi­ya­sı. Ba­kı: Elm, 1993. 196 s.
  3. Azər­bay­can SSR-nin in­zi­ba­ti əra­zi böl­gü­sü. Ba­kı: Azər­nəşr, 1979. 221 s.
  4. Ba­kı­xa­nov A.A. Gü­lüs­ta­ni-İrəm. Ba­kı: EA nəş­riy­ya­tı, 1951. 255 s.
  5. Bən­də­li­yev N.S. Dağ­lıq Şir­va­nın to­po­nim­lə­ri. Ba­kı: Elm, 2009. 352 s.
  6. Bən­də­li­yev V.N. Dağ­lıq Şir­va­nın mik­ro­to­po­nim­lə­ri­nin təd­qi­qi. c.ü.f.d. dis. av­to­re­fe­ra­tı 2022. 32 s.
  7. Bu­da­qov B.Ə. Qey­bul­la­yev Q.Ə. Er­mə­nis­tan­da Azər­bay­can mən­şə­li to­po­nim­lə­rin izah­lı lü­ğə­ti. Ba­kı: Oğuz eli, 1988. 452 s.
  8. Ey­va­zo­va R.H.Əf­qa­nıs­tan­da türk mən­şə­li to­po­nim­lər. Ba­kı: Elm, 1955. 244 s.
  9. Fər­rux Sü­mər. Oğuz­lar (ta­rix,boy təş­ki dast-rı). Ba­kı: Ya­zı­çı, 1992. 432 s.
  10. Hü­seyn­za­də, Ə. Bo­yat (Ba­yat) coğ­ra­fi adı­nın mən­şə­yi. Ba­kı: S.M.Ki­rov adı­na ADU-nun el­mi-əsər­lə­ri,-Ta­rix və Fəl­sə­fə, 1976. №5, s. 44-53.
  11. Kə­ri­mov S.K. “Zar” və “Pa­pı” və Ha­cı­qər­vənd oy­ko­nim­lə­ri haq­qın­da. Ba­kı: Azər­bay­can SSR EA mə­ru­zə­lə­ri, 1984. №10, s. 85-86.
  12. Mu­sə­vi T.M. Or­ta əsr Azər­bay­can ta­ri­xi­nə da­ir fars dil­li sə­nəd­lər. (XVI-XVI­II əsr­lər). Ba­kı, 1977.
  13. Бартольд В.В. Сочинения: (9т) Москва: Издательство Наука. Главная редакция восточной литературы, т. V. 1968. 757 с.
  14. Винников Я Р. Родпленной и этнической состав населения Чарджуской области Турк-менской ССР и его расселение. Ашхабад: Изд-тво АН ТССР, (Труды Инст ист, арх и этн. Сер. этног. ) Т. VII. 1962. с. 5-110.
  15. Географическое атлас для учителей сред-ней школы (Карта). Москва: Глав. упр. геод и картогр. МВД СССР, 1956. 191 с.
  16. Гугасян В.Л. Об одной Уревнетгорской письменности. Баку: Советских тюркология, 1981. № 6, с. 77-84.
  17. Кавказский календарь на 1915 г. Тифлис: Гл. упр. Кавказ. Наместника, 1845-1916. 1013 с.
  18. Кафказский календарь на 1917 г. Тифлис: Гл. упр. Кавказ. Наместника, 1916. 1578 с.
  19. Кононов А.Н. Родословная туркмен [Текст] Сочинение Абу-л-Гази хана хивинского. Москва; Ленинград: Изд-во АН СССР. [Ленингр. Отд-ние], 1958. 193 с.
  20. Рязанов Я.А. Справочник по буровым рас-творам [Текст]. Москва: Недра, 1979. 215 с.
  21. Свод статистических данных и населении закафазского края. Извлеченных из поссемейных списков, 1886 г. Тифлис: Тип. И. Мартиросиянца, 1893. XV, [899], 52 с.
  22. Шопен И.И. Исторический памятник сос-тояния армянской области в эпохе ее присхождения к российской империи. Санкт-Петербург: В тип. Имп. Акад. наук, 1852. [4], XII с., 1232.

Çapa qəbul olunub: 15 noyabr 2024

Məqaləni yüklə

V.N.Bəndəliyev – Böyük Qafqazın cənub-şərq hissəsinin bəzi mikrooronimlərinin tədqiqi (Mənfi relyef formalarını əks etdirən mikrooronimlər). Coğrafiya və təbii resurslar. №2 (22), 2024, səh. 115-120.