AZƏRBAYCANDA YANACAĞIN İSTİFADƏSİNDƏN ATMOSFERƏ ATILAN KARBON QAZININ PERSPEKTİV QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

M.Q.Mehtiyev

Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi
[email protected]

Xülasə
Son dövrlərdə qlobal səviyyədə baş verən iqlim dəyişmələri, istilik effekti yaradan qazların artması bu sahədə aparılan tədqiqatların həc-mini də artırmışdır. Məqalədə yanacağın yandırılmasından atmosferə atılan karbon qazının proqnozu ilə bağlı modelin yaradılması üsulu göstərilmişdir. Modeli yaratmaqda məqsəd qlobal iqlim dəyişmələri üzrə qəbul olunmuş Paris Sazişi qarşısında Azərbaycan Respublikası tərəfindən götürülmüş öhdəliyin yerinə yetirilməsi imkanlarını öyrən-məkdir.
Model üçün indikator olaraq ölkənin makroiqtisadi göstəriciləri, yəni əhali sayı, ümumi daxili məhsul, istehsal və istehlak olunan yanacaq enerjisindən istifadə olunmuşdur. Proqnozun qurulması üçün makroiqtisadi göstəricilərin 2015–2020-ci illər üzrə statistik qiymətləri götürülmüşdür. Modelin real şəraitə adekvatlığını qiymətləndirmək üçün Teylin “Uyğunsuzluq əmsalı”ndan istifadə edilmişdir.

Açar sözlər: İqlim dəyişmələri, ümumi daxili məhsul, yanacaq enerjisi, istilik effekti yaradan qazlar, karbon qazı, emissiya, indikator

ƏDƏBİYYAT

1. BMT-nin İqlim Dəyişmələri haqqında Çərçivə Konvensiyası ilə bağlı Tərəflərin 21-ci Konfransında qəbul olunmuş Paris Sazişinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Mənbə: http://www.e-qanun.az/framework/34278.

2. Information to the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) on the In-tended Nationally Determined Contribution (INDC) of the Republic of Azerbaijan. Source: https://www4.unfccc.int/sites/ndcstaging/PublishedDocuments/Azerbaijan%20First/INDC%20Azerbaijan.pdf.

3. Stockholm Environment Institute (SEİ), Bos-ton Center, Tellus Institute. Source: https://openei.org/wiki/Long_range_Energy_Alternatives_Planning_(LEAP)_System.

4. Modelləşdirmə, proqnozlaşdırma və təhlil üçün MARKAL/TIMES modelləri. Mənbə: https://www.climatexchange.org.uk/research/projects/using-the-times-model-in-developing-energy-policy/

5. MARKAL/TIMES — модели для моделирования, прогнозирования и анализа. Источник: https://u-money.ru/biznes/markal-times-modeli-dlya-modelirovaniya-prognozirovaniya-i-analiza/

6. Каннан, Р., Н. Страчан, С. Пай, Г. Анандараджах и Н. Балта-Озкан (2007 г.). Документация на модель UK MARKAL. Источник: www.ucl.ac.uk/energy-models/models/uk-markal.

7. Прогнозы энергобаланса и выбросов парниковых газов на модели ru-times до 2050 года. Источник: https://www.iep.ru/files/Nauchniy_vestnik.ru/5-2014/39-43.pdf

8. Зик Хаусфатер и др. “Оценка эффективности прошлых прогнозов климатических моделей”. Источник: https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2019GL085378.

9. BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına Azərbaycanın üçüncü Milli Məlumatları (Azerbaijan. National Communication NC3). Mənbə: https://unfccc.int/documents/67586.

10. BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına Azərbaycanın dördüncü Milli Məlumatları (Azerbaijan. National Communication NC4). Mənbə: https://unfccc.int/documents/299472

Çapa qəbul olunub: 20 may 2022

Məqaləni yüklə