AZƏRBAYCANDA HİDROLOJİ TƏDQİQATLARIN MÜASİR VƏZİYYƏTİ

R.M.Məmmədov¹, F.Ə.İmanov²

¹AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

²“Azərsu”ASC, “Sukanal” Elmi-Tədidqiqat və Layihə İnstitutu

X ü l a s ə

Məqalədə Azərbaycanın su resursları, onların istifadə və idarə olunması, həmçinin antropogen faktorların təsiri altında azalması haqqında qısa məlumat verilir. Su ehtiyatlarının öyrənilməsinin ən vacib vəzifələrindən biri kimi, ölkəmizdə hidrologiyanın müxtəlif sahələrinin inkişaf səviyyəsinin təhlilinə xüsusi diqqət yetirilir. Hazırda Azərbaycanda hidrologiyanın yalnız bir neçə sahəsinin inkişaf etdiyi qeyd edilir. Bütün bu məsələlərin səbəbləri araşdırılaraq, hidrologiyanın mühüm fundamental sahələrinin inkişafı, habelə bu istiqamətdə ixtisaslı kadrların hazırlanması ilə bağlı təkliflər verilir. Məlum olmuşdur ki, Azərbaycanda su ehtiyatları təsərrüfat fəaliyyətinin təsiri və iqlim dəyişmələri şəraitində mütəmadi olaraq azalır. Digər tərəfdən onların keyfiyyət göstəriciləri mövcud ekoloji normalara uyğun gəlmir. Bu məqsədlə, su ehtiyatları və ondan istifadəni həyata keçirən elmi təşkilatlar və icra orqanları arasında inteqrasiyaya nail olmaq vacibdir.

Açar sözlər: Hidrologiya, su resursları, suyun keyfiyyəti, antropogen faktorlar, iqlim dəyişikliyi, su resurslarının idarəolunması, hidroloji problemlər

ƏDƏBİYYAT

1.Əhmədzadə Ə.C., Həşimov A.C. Meliorasiya və su təsərrüfatı sistemlərinin kadastrı. Bakı, Azərnəşr, 2006. – 272s.

2.Əliyev F.Ş. Azərbaycan Respublikasının yeraltı suları ehtiyatlarından istifadə və geoekoloji problemləri. Bakı: Çaşıoğlu, 2000. – 326 s.

3.Imanov F.Ə., Ələkbərov A.B. Azərbaycanın su ehtiyatlarının müasir dəyişmələri və inteqrasiyalı idarə edilməsi. Bakı: Mütərcim, 2017. -352 s.

4.İmanov F.Ə. Hidrologiya: qısa inkişaf tarixi, nailiyyətlər və müasir problemlər // Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri, XVII cild. Bakı, 2012, s. 318-325.

5.Mahmudov R.N. Müasir iqlim dəyişmələri və təhlükəli hidrometeoroloji hadisələr. Bakı, NAA. 2018. – 232s.

6.Metyuz M., Əlsəid Ə., İmanov F. Azərbaycanın su ehtiyatlarının inteqrasiyalı idarə edilməsi üzrə milli fəaliyyət planının məqsəd və vəzifələri //Su təsərrüfatı, mühəndis kommunikasiya sistemlərinin müasir problemləri və ekologiya. Beynəlxalq elmi praktiki konfransın materialları, Bakı, 2014, s. 230-234.

7.Авакян А.Б. Водохранилища – новые географические объекты XX века // Гидрология и русловые процессы. Труды Академии водохозяйственных наук. Вып. 5. 1998. – с.6-15.

8.Виноградов Ю.Б., Виноградова Т.А. Современные проблемы гидрологии. Москва, Изд. Центр Академия. 2008-319 с.

9.Ганс Селье. От мечты к открытию: как стать ученым. М. 1987.

10.Иманов, Ф.А. Минимальный сток рек Кавказа // Баку. Изд-во Нафта–Пресс, 2000. 298с.

11.Иманов Ф.А. Водные ресурсы и их использование в трансграничном бассейне р. Куры. – Санкт-Петербург: Свое издательство, 2016. – 164 с.

12.Кашкай Р.М. Водный баланс Большого Кавказа в пределах Азербайджанской ССР.// Баку: Элм, 1973. 110 с.

13.Коваленко В.В., Викторова Н.В., Гайдукова Е.В. Моделирование гидрологических процессов. СПб: Изд-во РГГМУ. 2006-559 с.

14.Львович М.И. Вода и жизнь : (Водные ресурсы, их преобразование и охрана). М.: Мысль, 1986.- 254с.

15.Лурье П.М. Гидрологическая роль гляциально – нивальной зоны Большого Кавказа // Труды VI Всероссийский гидрологический съезд: тезисы докладов. М. Росгидромет, 2006.С.263–266.

16.Лурье П.М., Панов В.Д.Современное оледенение Большого Кавказа и его эволюция в ХХ столетии. // Труды VI Всероссийский. гидрологический съезд: тезисы докладов. – М.: Росгидромет, 2006. С.267–271.

17.Махмудов Р.Н. Региональные климатические изменения и речной сток в Азер-байджане // Метеорология и гидрология, №9, сентябрь, 2016. С.63 -69.

18.Мамедов Р.М., Сафаров С.Г.и Сафаров Э.С. Современные изменения режима атмосферных осадков на территории Азербайджана // География и природные ресурсы. -Новосибирск. -2009. -№ 4. -C.56-62. с.

19.Нежиховский Р.А. Теория познания и методы гидрологии, СПб. 1993.

20.Халилов Ш.Б. Водохранилища Азербайджана и их экологические проблемы. Баку. Издательство Бакинского Университета. 2003.-310с.

21.Рустамов С.Г. Кашкай Р.М.. Водные ресурсы Азербайджанской ССР // Баку: Элм, 1989.184 с.

22.Рустамов С.Г. Кашкай Р.М. Водный баланс Азербайджанской ССР//Баку: Элм, 1978. 110 с.

23.Рустамов С.Г. Джафаров Б.С., Гаджибеков Н.Г.Водный баланс бассейнов рек Малого Кавказа //Баку: Элм, 1969.209с.

24.Фатуллаев Г.Ю. Современные изменения водных ресурсов и водного режима рек Южного Кавказа // Г.Ю. Фатуллаев.- Баку: изд-во БГУ, 2002. 167 с.

25.Cancun Declaration: A Call for Action to Bridge Science and Water Policy-Making for Sustainable Development. IWRA, XVI World Water Congress. Cancun, Mexico, 2nd June, 2017).

Mamedov R.M., Hadiyev Y.İ. and Kulizade L.K.// Impact climate anomalies on the level of the Caspian Sea // The Second International Symposium On “Climate and Water”. Espoo. Finland. p. 972-980.

27.Huseynov G., Imanov F., Ismayilov R. Water Problems of the Sustainable Development of Azerbaijan and the ways of Solution: Case Study from Azersu OJSC // Transforming our World: The role of Science to foster the integration and the implementation of the Sustainable Development Goals. Proceedings of International Scientific Conference on Sustainable Development Goals. 24-25 November 2017, Baku, Azerbaijan. Pp.41-47.

28.James C.I. Dooge (1999). The emergence of Scientific Hydrology in the Twentieth Century, Advances in Water Science, Core Journal of China.

Çapa qəbul olunub 27 yanvar 2020

Məqaləni yüklə