Coğrafiya və təbii resurslar

ABŞERON YARIMADASINDA OKSİGENIN SIXLIĞININ ÇOXİLLİK DƏYIŞMƏ TENDENSİYASININ QİYMƏTLƏNDİRİLIMƏSİ

S.H.Səfərov1, F.S.Dadaşova2

1.Milli Aviasiya Akademiyası. Bakı, Binə qəs. 25-ci km

2.Hidrometeorologiya Elmi Tədqiqat  İnstitutu, H. Əliyev pros. 10

[email protected]

 

X ü l a s ə

Məqalə Abşeron yarımadasında oksigenin sıxlığının çoxillik də­yişmə ten­den­si­yasının qiymət­lən­diriliməsi məsələsinə həsr edil­miş­dir. Təd­qi­qat metodikası ki­mi havada oksigenin çəki miqdarı atmosfer təzyiqinə (ha­va­nın parsial təz­yi­qi çıxıl­maqla) düz, havanın temperaturuna tərs mütənasib­liyi qanuna­uyğun­lu­ğun­dan, hesablamalarda isə 1955-2014-cü illər üzrə Maştağa və Sumqayıt HMS-lərdə müşahidə olunmuş havanın temperaturunun və at­mos­fer təz­yi­qi­nin sutkalıq qiymətlərindən is­ti­fadə olunmuşdur. Oksigenin sıx­lı­ğının “nor­ma” qiymətlərinin məkan-zaman paylanmasını tədqiq edil­mişdir. Uzun­dövrlü mü­şahidə sıralarındakı mümkün ola bilən də­yişkənliyi qiymət­lən­dir­mək üçün on­ların çoxillik dinami­kasını, bu sıraların sta­­tistik xa­rak­te­ris­ti­ka­la­­rını əks et­dirən ən kiçik kvadratlar üsulu ilə hesab­lanan xətti trend tən­li­yin­dən və çox­illik dəyişmə tendensiyalarının statistik əhəmiyyətlilik meyarı olan kor­rel­ya­siya əmsalları kimi göstərici istifadə edilmişdir.

Açar sözlər: Abşeron yarımadası, oksigenin sıxlığı, qlobal və regional iqlim dəyişmələri, oksigenin sıxlığının norma qiymətləri, çoxillik dəyişmə tendensiyaları

 

ƏDƏBIYYAT

  1. Əyyubov Ə.C.., Musayev Z.F., Kərimov A.Ə.,, Hacıyev K.Y., Mustafayeva V.T. Bakı və Ab­şeron ya­rı­madasının iqlimi və insan səhhəti. Azər­baycan dövlət nəşriyyatı. Bakı, 1997,  124 c.
  2. Səfərov S.H., Mahmudov R.N. Müasir iqlim də­yiş­mələri və Azərbaycan. “Ziya -Nurlan” nəş­riy­yatı, Ba­kı, 2011, 312 s.
  3. Ермолин С.П. Физиологические реакции ор­га­низма военнослу­жа­щих в условиях Арк­ти­чес­кой зоны Российской Федерации. Дисс. на соиск. уч. степени канд. медицинских наук. Ар­хангельск , 2015, 139 с.
  4. Кислород – основа жизни: монография под. ред. Сыровой А.О./Х. Москва, 2013, 232 с.
  5. Петров В.Н. Особенности влияния па­р­ци­аль­ного градиента плотности кислорода в ат­мос­ферном воздухе на состояние здоровья на­се­ления, про­жи­ва­ющего в Арктической зоне РФ. Серия: Ес­тес­твен­ные и технические на­уки, Вестник Кольского на­уч­ного центра РАН. Мос­ква, 3/2015(22).
  6. Прокопенко Р.В. Влияние метео­роло­ги­чес­ких условий на порядок применения авто­жи­ров при ре­ше­нии задач по охране госу­дар­ствен­ной границы Рес­публики Беларусь / Пог­ра­ничная безопасность: те­ория и прак­тика: ма­териалы Междунар. заоч. науч.-практ. конф. Государ­ст­венного уч­реж­дения об­­ра­зо­ва­ния «Институт пограничной службы Рес­пуб­ли­ки Бела­русь» / Минск, , 2018, 412 с.
  7. Хромов С.П. и др. Метеорология и кли­ма­то­логия: Учебник-5-6 изд. перераб. и доп. – М.: Изд-во МГУ, 2001, 528 с.

Məqaləni yüklə