MÜASİR İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ FONUNDA AZƏRBAYCANIN AĞSTAFA RAYONUNDA HAVANIN TEMPERATURUNUN ÇOXİLLİK DİNAMİKASI VƏ GÖZLƏNİLƏN TREND DƏYİŞMƏLƏRİ

C.N.Əhmədova

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

[email protected]

Xülasə.

İnsan fəaliyyətinin bütün sahələri müasir iq­lim dəyişmələrinin birbaşa və ya dolayı təsirlərinə mə­ruz qalır. İqtisadiyyatın davamlı inkişafı iqlim dəyiş­mə­lərinin vaxtında qiymətləndirilməsindən birbaşa asılıdır. Davamlı iqtisadi inkişaf gözlənilən iqlim şəraitinin vax­tında qiymətləndirilməsindən birbaşa asılıdır. Məqalədə iqlim dəyişmələrinin sürətlənməsi şəraitində Azər­bay­can Respublikasının Ağstafa rayonunda havanın tempe­raturunun çoxillik paylanmsı rejimi tədqiq edilmişdir. 1881-2018-ci illəri əhatə edən dövr ərzində havanın temperaturunun mövsümi və illik kəmiyyətlərinin çox­illik dəyişmə qanunauyğunluqları aşkar edilmiş, üç dövr üzrə müqaisəli təhlil aparılmışdır. Trendlər göstərir ki, Ağstafada havanın temperaturu artmışdır. 1881-2018-ci illər üzrə havanın temperaturunun dəyişmə sürəti he­sablanmış və nəticələr iqlim ətalətliyi nəzərə alınmaqla yaxın 30 ilə ekstropolyasiya edilmiş, 2050-ci ilədək on­illiklər üzrə havanın temperaturunda ehtimal edilən də­yişmələr qiymətləndirilmişdir.

Açar sözlər: iqlim dəyişmələri, havanın orta tem­pe­raturu, ilin fəsilləri, temperatur trendləri, göz­lə­nilən ha­va temperaturu.

ƏDƏBİYYAT

1. BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Kon­vensiyasına  İkinci  Milli  Məlumat. Bakı. 2010,  94 s.
2. BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Kon­ven­siyasına Azərbaycanın Üçüncü Milli Məlumatı. Bakı, 2015, 100 s.
3. Mahmudov R.M. Müasir iqlim dəyişmələri və təhlükəli hidrometeoroloji hadisələr. Bakı, 2018, 231.s.
4. Гадиев Ю.Д. Многолетние изменения тем­пературы воздуха в Азербайджане и оценка их ожи­даемых значений. Бюллетень по изменению кли­ма­та, 1999, №3, с.23-26.
5. Иманов Ф.А. Bлияние изменений водно-климатических ресурсов на развитие человека в бас­сейне куры. Baki Dövlət Universiteti. Təbiət elmləri seriyası. №3 2009, s. 202-208.
6. МГЭИК, 2014: Изменение климата, 2014 г.: Обобщающий доклад. Вклад Рабочих групп I, II и III в Пятый оценочный доклад Межправительственной группы экспертов по изменению климата [основная группа авторов, Р.К. Пачаури и Л.А. Мейер (ред.)]. МГЭИК, Женева, Швейцария, 163 с.
7. Первое Национальное Сообщение Азер­бай­джанской Республики по Рамочной Конвенции ООН об Изменении Климата. Баку. 2000, 88 с.
8. Рагимов Х.Ш. Современные и ожидаемые условия естественного увлажнения на территории Азербайджана. География и природные ресурсы. №1, 2015, с. 41-48.
9. Сафаров С.Г. Современная тенденция изме­нения температуры воздуха и атмосферных осадков в Азербайджане. Элм, Баку, 2000, 300 с.
10. Ragimov H.Sh., Taghiyeva U.R., Ahmadova J.N. Assessment of the impact of expected climate chan­ges on the population of Azerbaijan and possible adaptation to them. İnternational Conference Adapt to Climate. 27-28 march 2014, Nicosia. http://adapttoclimate.uest.gr/full_paper/Ragimov_et_al.pdf

Çapa qəbul olunub: 30 avqust 2020

Məqaləni yüklə