ŞƏHƏR ƏRAZİSİNİN TORPAQ ÖRTÜYÜNÜN XƏRİTƏLƏŞDİRİLMƏSİ (BAKI ŞƏHƏRİ TİMSALINDA)

İ.Ə.Quliyev, R.Ə.Hüseynov

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

 [email protected]

X ü l a s ə

Məqalədə Bakı şəhəri ərazisinin geoloji-geomorfoloji şəraiti nəzərə alın­maqla, fərqli seliteb landşaftlarda müxtəlif torpaq və texnogen səth əmələgəl­mələrin (TSƏ) elmi təhlilindən bəhs olunur. Şəhərlərin torpaq örtüyü digər ərazilərdən fərqli olaraq olduqca mürəkkəb mozaik struktura malik olur. Bu­nun da başlıca səbəbi təbii torpaq örtüyünün texnogen torpaqlarla növbə­ləş­məsidir. Bu torpaqlar arasında kəskin morfogenetik fərqlər mövcuddur.  Belə ərazilərin iri və orta miqyasda torpaq və texnogen səth əmələ gəlmələrini xə­ritələşdirmək də olduqca çətindir. Torpaqəmələgətirən süxurlar eyni funk­si­o­nal zona daxilində fərqli olsa da, urbopedokompleks metod əsas götü­rül­müş­dür. Əsasən şəhərin kənarından mərkəzinə doğru təbii torpaqlar yeni texnogen səth əmələgəlmələrə əkin sahələrə transfer olur.

Açar sözlər: şəhər torpaqları, urbopedokompleks, torpaqəmələgətirən süxur, ekosistem, transformasiya, xəritələşdirmə, seliteb kompleksi

ƏDƏBİYYAT

1. Babayev M.P., Həsənov V.H., Cəfərova Ç.M., Hüseynova S.M. Azərbaycan torpaqlarının morfoge­netik diaqnostikası, nomenklaturası və təsnifatı. Bakı: Elm, 2011. 448 s.
2. Məmmədov R.M. Landşaft planlaşdırılması: mahiyyəti və tətbiqi. Bakı: Elm və Bilik nəşriyyatı, 2016, 292 s.
3. Milli Atlas. Bakı: Bakı Kartoqrafiya fabriki, 2014, 444 s.
4. Şirinov N.Ş., Vəliyev X.Ə., Əliyev Y.Q. Xəzə­rin, onun sahillərinin təbiəti və ekologiyası. Bakı: 1998, 189 s.
5. Герасимова М.И., Строганова М.Н., Можа­рова Н.В., Прокофьева Т.В. Антропогенные почвы: генезис, география, рекультивация. Смоленск: 2003, 268 с.
6. Добровольский Г.В. Почва, город, эко­ло­гия. Изд-во: За экономическую грамотность, 1997, с. 15-88
7. Ивашкина И.В., Кочуров Б.И. Урбодиаг­нос­тика и сбалансированное городское природо­поль­зование: перспективные научные направления в гео­графии // Экология урбанизированных территорий, 2011. № 3. c. 6-11
8. Кузнецов В.А. , Рыжова И.М.1, Стома Г.В. изменение лесных экосистем мегаполиса под вли­я­нием рекреационного воздействия // Почвоведение, 2019, №5. c. 633-641
9. Машюшкина А.А Картографические отоб­ражение состояния экологических функций го­род­ских почв (на примере городов Приамурья) // Ре­сурсний потенциал почв – основа продоволь сшвенной и экологической безопасности России / Материалы межд.науч.конф. СПБ. Изд-во СПБ. 2011. c. 23-29
10. Прокофьева Т.В., Попутников В.О. Ан­тро­погенная трансформация почв парка Покровское-Стрешнево (Москва) и прилегающих жилых кварталов // Почвоведение, №6. 2010, с. 748-758
11. Ширинов Н.Ш., Мехтиев Н.Н. Гео­мор­фо­ло­гическое районирование Азербайджанского побе­режья Каспийского моря. Баку: Изд-во АН. Азерб. ССР, серия геол-геогр. наук, 1964, №4
12. Chen J. Rapib urbanization in China. A real challenge to soil protection and food security // Catena, 2007, № 69, p. 1-15
13. Morel İ., Heinrich A.B. SUITMA – soils in urban, industrial, traffic, mining and military areas // Journal of Soils and Sediments.2008, №8. p. 206-207
14. Rossiter D.G. Classification of Urban and Industrial Soils in the World Reference Base for Soil Resources // Journal of Soils and sediments. 2007, №7. p. 96-100
15. Sobocka, J. 2010. Specifics of urban soils (Technosols) survey and mapping. Proceedings: Soil solution for a changing world. Brisbane, Australia 2010. 113 p.
16. Vegter J. Urban Soils-an Emerging Problem // İ. Of soils &. 2007, №7, p.63

Çapa qəbul olunub: 30 avqust 2020

Məqaləni yüklə