QANIX-ƏYRİÇAY VADİSİNİN PLEYSTOSEN YAŞLI BASDIRILMIŞ TORPAQLARI ƏSASINDA PALEOCOĞRAFİ ŞƏRAİTİN BƏRPASI

R.Ə.Fətəliyev, A.İ.Əliyev

AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu

AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115

X ü l a s ə

Məqalədə Qanıx-Əyriçay vadisinin Orta və Son Pleystosen yaşlı altı səciyyəvi kəsilişindəki basdırılmış torpaqların əsas göstəriciləri (humus, karbonatlılıq) və palinoloji tədqiqatın nəticələri kompleks şəkildə araşdırılmışdır. Bu ərazidə aşkar olunmuş torpaq qatlarında humus və karbonatlılığın kəmiyyətlərinin dərinlik üzrə dəyişmə dinamikası öyrənilmiş, həmin kəmiyyətlər arasında korrelyasının xarakteri müəyyən edilmişdir. Nəticələr palinoloji və mineraloji tədqiqatların məlumatları ilə birgə təhlil edilmiş, humus və karbonatlılığın yüksək olması, o cümlədən, onların arasındakı düz və ya tərs əlaqələrin səbəbləri aydınlaşdırılmışdır. Alınmış yeni nəticələr əsasında Xəzər və Xvalın əsrlərində Qanıx-Əyriçay vadisinin relyefi, iqlimi və bitki örtüyü haqqında əsaslandırılmş elmi fikirlər irəli sürılmüş və həmin dövrlərin paleocoğrafi şəraiti bərpa edilmişdir.

Açar sözlər:

Pleystosen, Xəzər, Xvalın, basdırılmış torpaq, korrelyasiya, palinoloji tərkib, paleocoğrafi şərait

ƏDƏBİYYAT

Ələsgərov B.C., Şahbazov V.X., Xəlilova Ü.Ə., İsayeva L.V. Azərbaycanın Eopleystosen (Abşeron əsri) yaşlı basdırılmış torpaqları və onların paleolandşaftın bərpasında rolu. Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri, XVI cild, 2011, s. 39-41.
Ələsgərov B.C., Xəlilov C.H., Xəlilov G.Y. Acınohur-Ceyrançöl öndağlıq arid ərazisində yayılmış Holosen yaşlı basdırılmış torpaqların təkamülü və ekoloji səciyyəsi. AMEA, Xəbərlər, Yer elmləri, № 3, 2000, s. 63-68.
Fətəliyev R.Ə., Tağıyeva Y.N., Xəlilova Ü.Ə., Əliyev A.İ., Muradlı E.V. Azərbaycanın Orta və Son Pleystosen (Xəzər və Xvalın) yaşlı basdırılmış torpaqları və paleocoğrafi şəraitın bərpasında onların rolu. Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyətinin əsərləri, XIX cild, 2017, s. 35-41.
Fətəliyev R.Ə., Tağıyeva Y.N., Əliyev, A.İ. Kiçik Qafqazın şimal-şərq yamacında Holosen yaşlı basdırılmış torpaqların formalaşmasının bəzi xüsusiyyətləri. AMEA, Xəbərlər, Yer elmləri, № 1, 2018, s. 46-51.
Məmmədov Q.Ş. Azərbaycanın torpaq ehtiyatları. Elm. Bakı. 2002, 132 s.
Алескеров Б.Д. Голоценовые погребенные почвы Алазань-Агричайской долины. Бюлл. Комисс. по изучен. Четверт-го. периода. Наука, Москва, № 54, 1985, с.122-126.
Величко А.А., Морозова Т.Д. Особенности палеогеографического подхода при изучении ископаемых и современных почв / в сб. Изучение и освоение природной среды. М. 1976, c.108-122.
Величко А.А. Природный процесс в Плейстоцене. Наука, М. 1973, 256 с.
Иванов И.В., Александровский А.Л. Методы изучения эволюции и возраста почв. НЦБИ АН Пущино: ОНТИ СССР, 1984, 54 с.
Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Четвертичные погребенные почвы Алазань-Агричайской долины. Изв. АН Азерб.ССР, Серия наук о Земле, № 6, 1978, с.16-21.
Мамедов А.В., Алескеров Б.Д., Велиeв С.С. Погребенные почвы голоцена Кайнозойских предгорий Большого Кавказа и их значение. Изв. АН Азерб.ССР., Серия наук о Земле, № 6. 1988.
Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Плейстоцен Азербайджана, Баку, Изд-во «Нафта-Пресса», 2002, 190 с.
Мамедов А.В., Алескеров Б.Д. Палеогеография Азербайджана в раннем и среднем плейстоцене. Изв. АН Азерб.ССР, Баку, «Элм». 1988
Свиточ А.А. Палеогеография плейстоцена. Изд-во МГУ. 1987, 185 с.

Çapa qəbul olunub: 30 avqust 2020

Məqaləni yüklə