NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASINDA YAYILAN ƏKİNALTI TORPAQLARIN DEQRADASİYA PROSESLƏRİNİN TƏDQİQİ
L.P.İbrahimova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
Xülasə. Məqalədə Naxçıvan Muxtar Respublikasının ümumi torpaq fondu (550275 ha), bunun təsərrüfatayararlı (479477 hektarı), o cümlədən 162391 ha əkinəyararlı, 18409 hektarı həyətyanı, meşə, park və kolluqlar, 70798 hektarı isə çılpaq qayalıqlar, daşlı-çınqıllı sahələr və şoranlıqlar haqqında məlumat verilir. Sonuncu, demək olar ki, kənd təsərrüfatında istifadə olunmur. Əkinəyararlı torpaq sahələrindən cəmi 60019,5 ha əkin və çoxillik əkmələr altında, qalan 102371,5 ha isə biçənək və örüş otlaq kimi istifadə olunur. Rəqəmlərdən göründüyü kimi, muxtar respublika dağlıq region olduğundan əkinəyararlı torpaq sahələri azlıq təşkil edir. Məhz bu baxımdan muxtar respublikanın ərazisində yararlı torpaq fondunun az olmasını nəzərə alaraq, bu istiqamətdə tədqiqatların aparılması aktuallıq kəsb edir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasında torpaq fondunun az olmasını nəzərə alaraq yayılan torpaqlardan əkin altında səmərəli istifadə etmək məqsədi ilə ərazidə torpaq deqradasiya proseslərinin tədqiqi (şorlaşma, erroziya, bataqlıqlaşma, daşlılıq, kol-kos basmış sahələr və s.) və onların qarşısını almaq üçün tədbirlər müəyyənləşdirilir. Eyni zamanda, ərazidə torpaqlarda deqradasiya proseslərini yaradan səbəblər araşdırılmış və onlar bir qrupda birləşdirilərək istiqamətləri göstərilmişdir.
Nəticədə Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan torpaqların deqradasiya proseslərinin qarşısını almaq üçün tədbirlər müəyyənləşdirilmiş, mədəni bitkilər altında səmərəli istifadə etmək üçün bir neçə təklif və tövsiyə verilmişdir.
ƏDƏBIYYAT
- Azərbaycan Respublikasının ətraf mühitə dair qanunvericilik toplusu. Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Bakı: El-Aliance, 2002, 1-ci cild, 406 s, 2-ci cild, 426 s.
- Azərbaycan Respublikasının ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafına dair Milli Proqram. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2003-cü il 18 fevral tarixli 1152 nömrəli Sərancamı ilə nəşr edilmişdir. Bakı: 51 s.
- Babayev M.P., Qurbanov E.A. Səhralaşma-torpaq qradasiyasının tədqiqi. Bakı: Elm, 2008, 47 s.
- Babayev M.P., Həsənov V.H. və b. Torpaq deqradasiyası. Bakı: Elm, 2003, 48 s.
- Hacıyev S.Ə. Naxçıvan Muxtar Respublikası torpaqlarının ekocoğrafi şəraiti. Bakı: MBM, 2009, 108 s.
- Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Ekologiya, ətraf mühit və insan. Bakı: Elm, 2006. 608 s.
- Məmmədov Q.Ş. Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı: Elm, 2007, 664 s.
- Məmmədov Q.Ş. Torpaq islahatları regionların sosial-iqtisadi inkişafının əsasıdır. Bakı: Elm, 2008, 232 s.
- Mustafayev X.M. Torpaq eroziyası və ona qarşı mübarizə tədbirləri. Bakı: Azərnəşr, 1974, 128 s.