CİS ALƏTLƏRİNDƏN İSTİFADƏ ETMƏKLƏ AZƏRBAYCANDA BORU KƏMƏRLƏRİ ÜÇÜN TƏBİİ TƏHLÜKƏ RİSKİNİN ÇOXKOMPONENTLİ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSI

A.E.Babaxanov

Xülasə. Məqalədə Azərbaycan ərazisi ilə xam neft və qaz nəql edən boru kəmərlərinə təsir göstərən geo-təhlükəli risklərin qiymətləndirilməsi metodologiyası təqdim edilmişdir. Metodologiyanın mahiyyəti yeraltı boru kəmərlərinin və anbarın xətti hissələrinin işinə təsir edən geo-təhlükə risklərinin çoxsəviyyəli və çoxkom­po­nentli təyinindən ibarətdir. Bu metodologiyada əsas diqqət geo-təhlükələrin risk səviyyələrini ümumiləş­dir­məklə sonradan ümumi əmsallı vahid risklər səviyyə­sinə gətirməyə yönəlmişdir. Vacib məsələlərdən biridə, hər bir geo-təhlükələrə aid olan düzgün risk əmsalların təyin olunmasıdır ki, və himin əmsalların boru üzrə klas­sifikasiyasıdır. CİS alətini tətbiq etməklə bu əmsal­lar­dan sonradan riskin ümumi, ümumiləşmiş qiyməti kimi xəritələrdə vizuallaşdırmaq üçün istifadə ediləcəyi gös­tərilmişdir və eyni zamanda, boruların xətt boyu və ya bütöv xətt üzrə geo-təhlükəli risklərin xəritədə üzərində təhlil olunur. Baxılan metodika boru kəmərlərinin çəkil­diyi təhlükəli sahələrdə rəqəmsal xəritələrdə apro­basi­yadan keçirilmişdir.

Açar sözlər: risk, geo-təhlükə, çoxkomponentli təhlil, risk matrisası, CİS.

Ədəbiyyat

1. Бабаханов Н.А., Стихийные Бедсвтия: их проявления в Азербайджане, наносимые ущербы, меры защиты от них, «Элм», 2013, 256 c.
2. Skipper J., 2012. The ground as a hazard. In: ICE Manual of Geotechnical Engineering Volume 1. Institution of Civil Engineers, pp. 551-554
3. Səfərov S.H. Azərbaycan ərazisində dolu-şimşək və leysan hadisələrinin tədqiqi və onların proqnoz metodları, Coğrafıya elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiyamın avtoreferatı, Bakı: Mars print, 2011, 46 s.
4. UNISDR – Терминологический глоссарий. Международная стратегиия по уменьшению опасности бедствий, 2009, 43 c.

Çapa qəbul olunub: 18 dekabr 2022

Məqaləni yüklə