CEYRANÇÖL MASSİVİNİNİN ƏKİLƏN BOZ-QƏHVƏYİ (ŞABALIDI) TORPAQLARININ DEHUMİFİKASİYASI
İ.Ə.Quliyev
AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu
AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr., 115
X ü l a s ə
Məqalədə Ceyrançöl massivinin geniş yayılmış boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlarının yamacın ekspozisiyasından, meyillik və antropogenləşmə dərəcəsindən asılı olaraq, ekzodinamiki proseslərin təsiri altında baş verən deqradasiyasından bəhs olunur. Məqalədə humusla yanaşı, digər torpaq parametrlərinin fərqli təbii və antropogen təsir mühitində kəmiyyət, keyfiyyət dəyişmələri təhlil olunur. İlk dəfə olaraq Ceyrançöl massivində yamacların baxarlılığından, antropogen təsir dərəcəsindən asılı olaraq ekzodinamiki proseslərin təsiri qiymətləndirilmişdir. Xam sahədən fərqli olaraq əkinaltı torpaqlarda eroziya prosesinin sürəti torpaqdaxili proseslərdən dəfələrlə üstündür. Məqalədə dehumifikasiya prosesi ilə yanaşı, digər aqrokimyəvi göstəricilər, o cümlədən ümumi azot, mühit reaksiyası, karbonatlılıq, udulmuş əsaslar və fiziki göstəricilərin relyefdən asılı olaraq dəyişməsi də verilmişdir. Bu dəyişikliklər ümumi qanunauyğunluğu əks etdirir. Ərazidə əkinçilik fəaliyyəti zamanı bunların nəzərə alınması zəruridir.
Açar sözlər:
dehumifikasiya, ekzodinamiki, hidrotermik şərait, ekspozisiya, eroziya, deqradasiya, antropogen transformasiya
ƏDƏBİYYAT
- Müseyibov M.A., Süleymanov M.Ə. Ceyrançöl alçaqdağlığın təbii lanşaftı. Bakı: 1975. 129 s.
- Salayev M.E., Zeynalov Ə.Q. Ceyrançöl massivinin torpaqları / Azərbaycan SSR-də torpaq tədqiqatları. Bakı: 1961. s. 5-69.
- Герцык В.В. – Водный режим черноземных почв на склонах разной экспозиции // Почвоведение. 1966, №6, с.37-46.
- Казанкин А.П. Оценка степени антропогенной деградации горных экосистем по изменению лесистости бассейнов рек (на примере Кавказа и Тянь-Шаня) // Экология, 1984. №6. С. 12-17.
- Ляхов А.И. Удобрения на эродированных земля. М.:Россельхозиздат,1975, с. 25-30.
- Наконечная М.А., Явтушенко В.Е. – Потери гумуса на склоновых землях ЦЧО// Почвоведение. 1989, №5, с. 19-26.
- Ромашкевич А.И., Лотов Р.А. – Трансформация ландшафтов и почвенного покрова Большого Кавказа// Почвоведение. 1988, №1, с.18-23.
- Швес И.И., Ковеза Г.П. Ландшафное обоснование выбора эталона несмытых почв // Эродирование почвы и повышение их плодородия. Новосибирск: Наука.: 1985, с. 15-19.
Çapa qəbul olunub: 05 oktyabr 2021
Məqaləni yüklə