Coğrafiya və təbii resurslar

AZƏRBAYCANIN RELYEFİNİN GEODRİFTOGENAL KONSEPSİYA MÖVQEYİNDƏN OROTEKTONİK SƏCİYYƏSİ

H.A.Xəlilov

Xülasə. Məqalədə Azərbaycanın relyefinin orotektonik sə­ciyyəsi geologiyada hakim olan plitələrin qlobal tek­tonikası və ya neomobilizm nəzəriyyəsinin mahiyyətinə uyğun olaraq geomorfologiyanın metodoloji əsası kimi inkişaf etdirilən geodriftogenal konsepsiya mövqeyin­dən araşdırılır. Bu baxımdan plitələrin təkamülü tsikil­ləri, etapları və mərhələlərinə adekvat olaraq relyefin tə­kamülünün geodriftogenal tsikillərində morfodiverge­nal, morfokonvergenal və morfoanvergenal etapları və onların da hər birində iki – müvafiq olaraq tafromorfo­genez və foromorfogenez; submorfogenez və oprtomor­fogenez, dismorfogenez və planimorfogenez mərhələlə­ri ayrılır. Bununla yanaşı orotektonik vahidlər işdə alp geodriftogenal tsiklinin morfokonvergenal etapının başa çatmış submorfogenez və müasir dövrümüzdə də davam edən ortomorfogenez mərhələlərində əmələ gəlmiş mor­fostrukturlar kimi tədqiq edilir.

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Budaqov B.Ə. Relyef. Azərbaycan Milli Ensiklo­pediyası. “Azərbaycan” cildi. Bakı, 2007, s. 14-25.
  2. Адамия Ш.А., Асанидзе Б.З., Печорский Д.М., 1982. Геодинамика Кавказа (опыт палинспастичес­ких реконструкций). В сб.: Проблемы геодинамики Кавказа. М., Наука, с.13-21.
  3. Ализаде Э.К. Морфоструктурное строение горных сооружений Азербайджана и сопредельных территорий Баку, Элм, 1998, 248 с.
  4. Ахмедбейли Ф.С., Исмаил-заде А.Д., Кенгерли Т.Н., 2005. Геодинамика земной коры в фанерозое. Геология Азербайджана, том IV, Тектоника, Баку, Из-во «Nafta-Press», с. 456-467.
  5. Будагов Б.А., Алиев А.С., 1987. Геодинамичес­кая модель Большого Кавказа в пределах Азербай­джанской ССР//Изв.АН Aзерб.ССР. Сер.наук о Зем­ле, №5, с.3-11.
  6. Гамкрелидзе И.П., 1984. Тектоническое строе­ние и альпийская геодинамика Кавказа. В сб.: Тек­тоника и металлогения Кавказа, Тбилиси, Мецени­ереба, с.105-184.
  7. Гасанов Т.Аб., 1996. Геодинамика офиолитов в структуре Малого Кавказа. Баку, Элм, 453 с.
  8. Дотдуев С.И., 1989. Мезозейско-кайнозойская геодинамика Большого Кавказа. В сб.; Геодинамика Кавказа. М., Наука, с.82-92.

9.Карякин Ю.В., 1989. Геодинамика формирова­ния вулканических комплексов Малого Кавказа, М., Наука, 151 с.

  1. Кенгерли, Т.Н., 2005. Тектоническое райони­рование. Геология Азербайджана, том IV, Тектони­ка. Баку, изд-во «Nafta-Press», с. 32-42.
  2. Лилиенберг Д.А., 1990. Кавказ. В сб.: Горы шовных зон СССР и тектоника плит. М., Наука, с.141-158.
  3. Лилиенберг Д.А., Будагов Б.А., Алиев А.С., 1996. Морфотектоника Азербайджана и Восточного Кавказа с позиций неомобилизма // Геоморфология, №4, с.31-50.
  4. Лордкипанидзе М.Б., 1980. Альпийский вул­канизм и геодинамика центрального сегмента Сре­диземноморского складчатого пояса. Тбилиси, Мец­ниереба, 162 с.
  5. Милановский Е.Е., 1992. Позднекайнозой­ский рифтогенез в Средиземноморском поджвиж­ном поясе и его связь с геодинамикой // Вестник МГУ, сер.геол., №4, с.25-35.

15.Рустамов М.И., 2005. Южнокаспийский бас­сейн – геодинамические события и процессы. Баку, «Nafta-Press», 344 с.

  1. Хаин В.Е., 1988. Сопоставление фиксистских и мобилистских моделей тектонического развития Большого Кавказа //Геотектоника, №4, с.3-13.
  2. Халилов Г.А., 1988. Динамика морфострук­тур Азербайджана в свете мобилистической модели эволюции литосферы. Симпозиум КАПГ по изуче­нии современных движений земной коры. Тез.докл., Воронеж, с.246-247.
  3. Халилов Г.А., 1999. Плитотектоническая кон­цепция формирования морфоструктур и месторож­дений углеводородов. Междунар. конф. «Геодина­мика Черноморско-Каспийского сегмента Альпий­ского складчатого пояса и перспективы поиска по­лезных ископаемых» Баку, с.133-134.
  4. Халилов Г.А., 2002. Геодинамическая обста­новка формирования морфоструктур Азербайджана и минерагеническое значение исследования. Мат. 4 Респ.Научн. Конфер. Баку, с.24-25.
  5. Халилов Г.А., 2014. Геодрифтогенальная концепция рельефообразования в свете теории тек­тоники плит и основные ее положения // Географи­ческий вестник Пермского ГНИУ, №1 (28), с.119-121.
  6. Khalilov H.A., 2004. Geodriftogenal consept of relief evolution and Earth crusts geodynamic stress re­lated phenomen//Geophysics news in Azerbaijan. №1, p. 16-19.
  7. Khalilov H.A., 2010. Fluctuation of the le­vel of the Caspian Sea an indicator of geodynamic stress of the crust in the light of the geodriftogenal consept. The Cas­pian Region: Environmental Consequences of the Cli­mate Change, Proceedings of the International Confe­rence. Moscow, p.87-90.

Məqaləni yüklə