Coğrafiya və təbii resurslar

LƏNKƏRAN VİLAYƏTİNDƏ MÜASİR İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİNİN AQROİQLİM EHTİYATLARINA TƏSİRİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

M.S.Həsənov, M.K.Rəhimov, Y.C.Hadıyev

AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu, Azərbaycan, Baki ş., H.Cavid pr. 115

[email protected]

X ü l a s ə. Məqalədə Lənkəran vilayətində son 135 il ərzində iqlimin əsas komponent­lə­­rin­dən olan aylıq və illik temperaturların (1881- 2014), atmosfer ya­ğın­tı­la­rı­nın (1891-2014) çoxillik tərəddüdləri və dəyişmə tendensiyası qiymət­lən­di­ril­miş, onların tam  müşahidə dövrü ərzində, eyni zamanda onilliklər üzrə də­yişmə sürəti müəyyənləşdirilmişdir. İqlim dəyişmələrinin tədqiqində geniş istifadə olunan sürüşkən orta qiymətlər (bu tədqiqat işində 10-illik) və trend də­yiş­kən­liyi metodlarından istifadə olunmuşdur. Digər tərəfdən son 25 ildə iq­limdə baş verən istiləşmələrin vilayətin aqroiqlim ehtiyatlarına, başqa sözlə müəyyən hədlərdən yuxarı fəal və effektiv temperatur cəmlərinə, orta aylıq temperaturun 5, 10, 15, 200C-dən yuxarı olduğu dövrün davamiyyətinə, orta sut­kalıq temperaturun bu hədlərdən yazda və payızda keçid tarixlərinə necə təsir etdiyi konkret olaraq qiymətləndirilmişdir.

Açar sözlər: iqlim və aqroiqlim ehtiyatları, tendensiya, fəal temperatur, effektiv temperatur, trend, meteoroloji parametr.

ƏDƏBİYYAT

  1. Surxay Səfərov, Rza Mahmudov. Müasir iqlim dəyişmələri və Azərbaycan. Bakı, 2011, 310 səh.
  2. Surxay Səfərov. Aqrometeorologiya. Bakı, 2011, 263 səh.
  3. Rəhimov M.K. Gözlənilən iqlim dəyişmələrinin Bö­­yük Qafqazın cənub yamacının aqroiqlim ehti­yat­la­rına təsirinin qiymətləndirilməsi.Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün dissertasiyanın av­to­referatı.Bakı, 2013, 22s.
  4. A.D.Эюбов. Агроклиматическое райо­ниро­ва­ние Азербайджанской ССР, Баку, 1968,185 стр.
  5. Антропогенные изменения климата (Под ред. М.И.Будыко, Ю.А.Израеля), Л.: Гидро­метеоиздат, 1987, 496с.
  6. Груза Г.В., Ранькова Э.Я., Рочева Э.В., Ла­па­е­ва Л.В. Структура и изменчивость современного климата. Метеорология и гидрология, 1990, №7, с.14-18.
  7. Логинов В.Ф.Глобальные и региональные из­ме­нения климата. Минск, 2008, стр 48.
  8. Мельник В.И., Комаровская Е.Б. Влияние из­ме­нения климата на агроклиматические ресурсы По­лесья. Пинск, 2007, 175 стр.
  9. Оценочный доклад об изменениях климата и их последствиях на территории Российской Фе­де­ра­ции. Том 1. Изменения климата. Москва, 2008, стр. 230.
  10. Прогноз климата Молдовы на начало ХХI ве­ка (под редакцией А.В.Гольберта и З.А.Мищенко). Кишинев, 1993, 117 cтр.
  11. Справочник по климату СССР. Л: Гидроме­те­оиздат, 1966, вып. 15, ч. II, 268 стр.
  12. Сlimate Change 1995. The Science of climate chan­ge (J/T/ Houqhton et.al(Ed)), Cambridge, 1996-572 p.
  13. Сlimate Change1995. The Science of climate change (summary for Policymakers), Ceneva, WMO, 1996, 56 p.

Məqaləni yüklə