Coğrafiya və təbii resurslar

LƏNKƏRAN TƏBİİ VİLAYƏTİNDƏ ÇAY HÖVZƏLƏRİNİN EKOCOĞRAFİ VƏZİYYƏTİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

A.Ə.Məlikov

AMEA akad. H.Ə.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

Az 1143, Bakı, H.Cavid prosp., 115

Xülasə. Lənkəran təbii vilayətində əhali məskunlaşmasının ildən-ilə getdikcə sıxlaşması, ərazidə faraş tərəvəz və sitrus meyvələri sahələrinin genişləndirilməsi bölgədəki səth sularına olan təlabatı artır­mış və nəticədə çay hövzələrinə göstərilən antropogen təsirlər çoxalmışdır. Son illər çay hövzələ­rinin antropogen yüklənməsi bölgənin əsas ekocoğrafi problemi olaraq qalır. Təbii vilayətdə çay hövzələrinin hər km²-nə düşən əhali və heyvan (ev quşları, iri və xırdabuynuzlu mal-qara) sıxlığına, hövzənin meşəlilik və antropogenləşmə əmsallarına və çayların çirklənmə dərəcəsinin göstəriciləri­nə əsasən antropogen yüklənmə müəyyənləşdirilmiş və ekocoğrafi vəziyyət qiymətləndirilmişdir. Aparılan tədqiqatlara görə, vilayətin çay sularında suların çirklənmə indeksinin (SÇİ) qiyməti 3,3-5,7 arasında dəyişir. Bölgədə Bolqarçay və Astaraçayın suyu sanitar-gigiyenik normalara görə mü­layim çirklənmiş, keyfiyyəti isə III sinfə uyğun gəlir. Digər çayların (İncəçay, Boladıçay, Viləşçay, Lənkərançay, Təngərüçay) suları isə çirklənmiş hesab olunaraq, keyfiyyəti IV sinfə uyğun gəlir.

ƏDƏBİYYAT

  1. Abduyev M.A. Antropogen yüklənməyə görə çay hövzələrinin ekoloji vəziyyətinin qiymətləndirilməsi (Azərbaycan Respublikası daxilində), AMEA Xəbərlə­ri, Yer elmləri seriyası, № 3, Bakı, 2007, s. 93-97.
  2. Ağayev Z.B. Lənkəran təbii vilayəti çay sularının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi, Hidrometeorologiya və ətraf mühitin monitorinqi, № 3, Bakı, 2006, s. 101-106.
  3. Azərbaycanın regionları, Azərbaycan Respublika­sının Dövlət Statistika Komitəsi (2016, 28 oktyabr). Mənbə: http://www.stat.gov.az/source/regions/.
  4. Budaqov B.Ə., Qəribov Y.Ə. Təbii landşaftların antropogenləşməsinin əsas istiqamətləri, Azərbaycan Respublikasının konstruktiv coğrafiyası, Bakı, Elm, 2000, s. 158-170.
  5. Budaqov B.Ə. Azərbaycan Respublikası ərazisi­nin ekoloji-coğrafi rayonlaşdırılması xəritəsi, Bakı, 2007.
  6. İmanov F.Ə., Verdiyev R.H. İctimaiyyətin iştirakı ilə Xəzər dənizinə tökülən kiçik çayların mühafizəsi, Bakı, 2006, s. 108.
  7. Məmmədov R.M., Abduyev M.A. Azərbaycan Respublikasının dağ çaylarından su ilə təminatının eko­loji təhlükəsizliyinin qiymətləndirilməsi, AMEA-nın Xəbərləri, Yer elmləri, №1, 2012, s. 49-54.
  8. Xəlilov M.Y. Bitki örtüyünün antropogen dəyiş­məsi və bərpası. Azərbaycan Respublikasının konstruk­tiv coğrafiyası, Bakı, Elm, 2000, s. 131-157.
  9. Алексеевский Н.И., Гриневский С.О., Ефремов П.В., Заславская М.Б., Григорьева И.Л. Малые реки и экологическое состояние территории, Водные ре­сурсы, 2003, т.30, №5, с. 586-595.
  10. Метод комплексной оценки степени загряз­ненности поверхностных вод по гидрохимическим показателям, Руководящий документ, Методичес­кие указания, 2002, РД 52.24.643.
  11. Никаноров А.М., Брызгало В.А., Черногаева Г.М. Антропогенно-измененный природный фон и его формирование в пресноводных экосистемах Рос­сии, Метеорология и гидрология, 2007, №11, с. 62-79.
  12. Скорняков В.А. Учет распределения антро­погенных факторов и антропогенных нагрузок при оценке качества воды, Проблемы гидрологии и гид­роэкологии, Изд. МГУ, 1999, т.1, с. 238-261.
  13. Фащук Д.Я. Оценка антропогенной нагрузки на водосборы Черного и Азовского морей (геогра­фо-экологический подход), Водные ресурсы, 1998, т.25, №6, с. 694-711.

Məqaləni yüklə