AZƏRBAYCAN ƏRAZİSİNDƏ RADONUN PAYLANMASINA TƏSİR EDƏN GEOLOJİ AMİLLƏRİN TƏDQİQİ
Ç.S.Əliyev, A.A.Feyzullayev, R.C.Bağırlı, F.F.Mahmudova
Xülasə. Məqalədə Azərbaycan ərazisində (yaşayış yerləri və sənaye müəssisələri, torpaq, termal sular və palçıq vulkanlarında) radon konsentrasiyasının ölçülməsinin metodika və nəticələri göstərilmişdir. Qapalı məkanlarda radonun qeydə alınmış konsentrasiyaları geniş sərhədlərdə dəyişir: 20- 1109 Bq/m³. Yalnız 7 % hallarda nəticələr Azərbaycan üçün müəyyən olunmuş yol verilən həddi (200 Bq/m³) keçir. Alınmış nəticələr əsasında ilk dəfə olaraq Azərbaycan ərazisi üçün radonun həcmi aktivliyinin yayılmasının xəritəsi tərtib olunmuşdur. Həmçinin Böyük və Kiçik Qafqaz, o cümlədən Talışın dağlıq massivlərində yüksək radon konsentrasiyaları müşahidə olunmuşdur. Bundan başqa, torpaqda və qapalı məkanlarda müəyyən olunmuş radon konsentrasiyaları arasında asılılıq müəyyən olunmuşdur. Talış regionunda yerləşən termal mənbədən başqa, bütün mineral mənbələrdə radonun miqdarı içməli su üçün müəyyən olunmuş normalar daxilində dəyişir. Palçıq vulkanlarının brekçiyalarında da yüksək radon konsentrasiyaları müşahidə olunmuşdur. Alınmış nəticələrin kompleks analizi nəticəsində yaşayış məntəqələrində yüksək radon konsentrasiyasının təbiəti haqqında nəticəyə gəlinmişdir.
ƏDƏBİYYAT
- Aliyev C.S., Abbasova S.V. 2006. Radioenvironmental Situation in Azerbaijan. The 5th Congress on Radiation Studies. Moscow, April 10-14, 2006, 72 p. (in Russian).
- Aliyev Ch., Feyzullayev А.А., Bagirli R.D., Veliyeva F.F. 2012. Factors controlling the level of the volumetric activity of radon in Azerbaijan. Proceedings of the Azerbaijan National Academy of Sciences, Earth Sciences, 1, 42-48 (in Russian).
- Aliyev Ch., Feyzullayev A., Zolotovitskaya T. 2001. Peculiarities of radioactive fields of mud volcanoes of Azerbaijan. Geophysics news in Azerbaijan, # 3,.25-32.
- Feyzullayev A.A. 2012. About seismotectonic control of a ground radon flux. The International Workshop on the Geological Aspects of Radon Risk Mapping. 17-20 September 2012, Prague, Czech Republic.