ARAN İQTİSADİ-COĞRAFİ RAYONUNDA ŞƏHƏR MƏSKUNLAŞMASI VƏ ŞƏHƏRLƏRDƏ DEMOQRAFİK İNKİŞAF PROBLEMLƏRİ
E.S. Bədəlov
AMEA akad. H.Ə.Əliyev ad. Coğrafiya İnstitutu
AZ 1143, Bakı, H.Cavid pr.,115
Açar sözlər: şəhər məskunlaşması, urbanizasiya, demoqrafik proses, təbii artım, doğum, ölüm, nikah, boşanma.
X ü l a s ə
Məqalədə Aran iqtisadi-coğrafi rayonunda şəhər məskunlaşmasının formalaşması və inkişafı inzibati rayonlar üzrə urbanizasiya səviyyəsinin dinamikası təhlil edilmişdir. Regionda 1999-2017-ci illər ərzində şəhər əhalisinin artımının 81,5%-i təbii artımın və qalan hissəsi kəndlərə qəsəbə statusu verilməsi ilə baş vermişdir. Regionun şəhər məntəqələrində demoqrafik proseslərin tədqiqi göstərir ki, son illər əhali arasında təbii artım, doğum və nikahların dinamikasında azalma, ölüm, körpə ölümü və boşanma proseslərində artım müşahidə edilmişdir. Doğulan uşaqların umumi sayında rəsmi qeydə alınmamış nikahdan doğulan uşaqların xüsusi çəkisinin artımı baş vermişdir. Bəzi demoqrafik göstəricilərin nisbi əmsalı ölkə üzrə səviyyədən yüksək doğum və nikah, ölüm və körpə ölümü, aşağı səviyyə təbii artım və boşanmalar üzrə müşahidə olunmuşdur. Regionda şəhərlərin demoqrafik inkişaf problemləri və onların həlli istiqamətləri üzrə təkliflər və tövsiyələr verilir.
ƏDƏBİYYAT
- Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri. Bakı-2014, DSK, 560 s.
- Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri. Bakı-2018, DSK, 492 s.
- Azərbaycanın əhalisi. Bakı-2017, DSK. 135 s.
- Azərbaycanın Regionlari. Bakı-2018, DSK, 492 s. 793 s.
- Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası. II cild, Avropa, Bakı-2013, 501 s.
- Bədəlov E. Azərbaycanın regionlarinda şəhər məntəqələrinin demoqrafik inkişafinin əsas meyilləri /ACC Cöğrafiya və Təbii Resurslar, 2017, № 2, s. 34-39
- Bədəlov E.S. Azərbaycanda şəhər əhalisinin təbii artiminin regional problemləri / “Əmək, Məşğulluq və Sosial Müdafiənin Aktual Məsələləri” mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfrans materialları, Bakı, oktyabr, 2017, s. 214-217
- Eminov Z.N. Azərbaycanın əhalisi. Bakı-2005, Çıraq. 560 s.
- Əfəndiyev V.Ə., Dəmirqayayev Ş. Azərbaycan Respublikası şəhərlərinin inkişafının coğrafi məsələləri. Bakı-1995,
- Əfəndiyev V.Ə. Müasir mərhələdə Azərbaycanın şəhər əhalisinin sayının dinamikası. “Coğrafiya və təbii resurslar”, № 1. 2015, səh. 74-78.
- Əfəndiyev V.Ə, Qasımova F.E. Azərbaycanda qəsəbə. Bakı, E.M.K. 2013, 219 s.
- Hacızadə Ə.M. Azərbaycan SSR-in əhalisi və onun məskunlaşması. Bakı-1965, Azərnəşr, 115 s.
- Mehrəliyev E.Q., Əyyubov N.H., Sadiqov M.O., Azərbaycan SSR-də əhalinin məskunlaşması məsələləri. Bakı-Elm. 1988. 192 s.
- Məmmədov R.M., Eminov Z.N., Əyyubov N.H. Əhali coğrafiyasının reallıqları: inkişaf dinamikası, məskunlaşma, resurslar və perspektivlər. Müstəqillik yollarında. Bakı-2016, Şərq-Qərb, 628 s. (s. 382-489).
- Muradov Ş. İnsan potensialı. Bakı-2004, Elm, 660 s.
- Надыров А.А. Вопросы экономического развития городов Азербайджана. Баку: Элм. 1966, 167 с.